135 / 441
Ceza Hukukunda Yanılma Kavramı ve Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Yanılma
134
Birbirlerine çok yakın kavramlar olmasına rağmen sapma
(inhiraf)
21
hâlinde aslen bir yanılma mevcut değildir.
22
Bununla birlik-
te suçun icrasında seçilen araçların yetersiz olması, araçların uygun bir
tarzda kullanılmaması veya suçun icrasını etkileyen diğer herhangi bir
unsurun etkilemesinden dolayı failin irade ettiği netice değil, başka bir
netice gerçekleşmektedir.
23
A’yı öldürmek isteyen kimsenin, karanlık-
ta A sandığı B’ye ateş ederek öldürmesi hâlinde yanılma (error in per-
sona) söz konusudur. Bununla birlikte mağdurun kimliğinde herhangi
bir yanılma içinde bulunulmadığı, elin titremesi, mağdurun hareketi
veya nişan hattına başka bir kişinin girmesi gibi sebeplerle neticenin
B üzerinde gerçekleşmesi hâlinde ise sapma (abberratio ictus) mev-
cuttur. Öğretide Dönmezer-Erman, şahısta hata ile sapmayı, neticede
yanılma başlığı altında incelemekte ve sapma için “hedefte yanılma”
kavramını kullanmaktadır.
24
Hedefte sapma, şahısta yanılmadan da farklılık arz etmektedir.
Her ne kadar her ikisinde de irade edilenden farklı bir kişi üzerinde
irade edilen suçun neticesi gerçekleşse de, şahısta yanılma (error in
persona) iradenin oluşma aşamasında söz konusu iken sapmada, failin
mağdurun şahsiyeti üzerinde herhangi bir yanılgısı söz konusu değil-
dir.
25
Bundan dolayı sapma, iradenin oluşumundan sonraki aşamada
mevcut olacaktır.
26
sunda Frosalı şu örneği vermektedir; ‘Şayet otomobilimi yol kenarında durdurur-
ken park yasağı olabileceğini düşünüyorsam, bu yasağı tasavvur ediyorum fakat
varlığı hakkında hiçbir kanıya sahip değilim: bilakis var olabileceği gibi olamaya-
cağına da hükmediyorum’. Örnekten de anlaşılabileceği gibi, ipotezlerden birinin
gerçeğe daha yakın sayılması gerekmez; her iki ipotezin aynı derecede mümkün
sayılması hâlinde de şüphe hâli söz konusudur. İpotezlerden birinin gerçeğe daha
uygun sayılması hâlinde de kişinin şüphede olduğu bellidir, ancak bu unsur şüp-
he hâlini bulunması için gerekli değildir.” (Ersoy, s. 255, 256).
21
Özar, Süleyman, “Türk Ceza Hukukunda ‘Sapma’”,
Türkiye Barolar Birliği Dergisi
,
S.:66, 2006, s. 225 vd; Kaşıkara, M.Serhat, “Türk Ceza Hukukunda Şahısta Hata ve
Hedefte Sapma”,
Türkiye Adalet Akademisi Dergisi
, Y.:1, S.:2, 2010, s. 347 vd; Yalkut,
Necdet, “Karşılaştırmalı Ceza Hukuku Açısından Sözde Suç ve İşlenemez Suç”,
Yargıtay Dergisi
, C.:8, Ocak – Nisan 1982, S.:1-2, s. 252 vd.
22
Koca, Mahmut / Üzülmez, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Gözden
Geçirilmiş ve Güncellenmiş 3. Bası, Ankara, 2010, s. 231; İçel, s. 221.
23
Dönmezer-Erman, II, s. 314; Karakurt, s. 121; Koca – Üzülmez, s. 231; İçel, s. 221.
24
Dönmezer-Erman, II, s. 322, 323.
25
Demirbaş, s. 380.
26
“Kişide yanılma ile sapma arasında psikolojik bakımdan şu fark vardır: kişide
yanılma hâlinde, hata kastın oluş aşamasında etkisini gösterir; kastın yanlış bir
şekilde ortaya çıkmasına âmil olur; sapma hâlinde ise yanılma kastın oluşundan