141 / 441
Ceza Hukukunda Yanılma Kavramı ve Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Yanılma
140
kanunların bilinmemesi durumunun ceza sorumluluğunu etkilediği
kabul edilmiştir.
Toplumsal hayatın, gelişen teknoloji ve insanlar arası ilişkilerin
artması ile beraber karmaşık hale gelen yapısını düzenlemek, detaylı
hukuk kurallarının kabulü ile mümkündür. Günümüzde hukukçula-
rın bile tüm kanunları bildiğini söylemenin abartılı bir durum olduğu
düşünülürse, normal bir vatandaşın tümkuralları bildiğini ifade etmek
gerçekle uyumlu olmayacaktır. TCK’nın 4’üncü maddesinin gerekçe-
sinde de ifade edildiği gibi 19’uncu yüzyılın ihtiyaçlarına cevap vere-
bilecek olan böyle bir kuralın, günümüzde uygulanması hukuk devleti
ve kusur ilkeleri karşısında mümkün görünmemektedir. Bundan do-
layı, söz konusu kuralın günümüz çağdaş ceza hukuku sistemlerinde
uygulanabilir olmadığını düşünmekteyiz. Çalışmanın müteakip bölü-
münde, hukuk devleti ve kusur ilkelerine uygun olarak uygulanabilir
kabul ettiğimiz yasak yanılgısı açıklanırken hukuki yanılma – yasak
yanılGIsı ilişkisi izah edilecek ve TCK’nın 4’üncü maddesinde yer alan
kuralın, TCK m.30 kapsamında durumu değerlendirilecektir.
4. Yasak (Haksızlık) Yanılgısı
a. Kavram Olarak Yasak Yanılgısı ve Hukuki Yanılma
Ceza hukukunda uzun süre hukuki yanılgı - fiili yanılgı ayrımı,
yanılgı kavramını analiz ederken kullanılmıştır. Bu kapsamda, fiili ya-
nılgı
“fiili bir durum ya da koşul hakkında yanlış bir değerlendirmede bulun-
mak”
, hukuki yanılgı ise
“yasanın bilinmemesi”
olarak tanımlanmıştır.
47
“Kanunu bilmemek mazeret sayılmaz”
kuralının bir uzantısı olan ve
hukuki yanılgının ceza sorumluluğunu etkilemediği anlayışı karşılaş-
tırmalı hukukta bazı ülke ceza kanunları tarafından da benimsenmiş-
tir. Örneğin Fransız Ceza Kanunu’nun 122-3’üncü maddesinde hukuki
yanılgıdan bahsedilmekte, İtalyan Ceza Kanunu’nun 47’inci madde-
sinde ise fiili-hukuki yanılgı kavramları kullanılmaktadır.
48
Hukuki
yanılgı - fiili yanılgı ayrımı öğretide bazı yazarlar tarafından benim-
47
Centel, Nur / Zafer, Hamide / Çakmut, Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, 7.
Bası, İstanbul 2011, s. 416; Barış Erman, s. 8; Erem, Faruk / Danışman, Ahmet /
Artuk, Mehmet Emin, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 1997, s. 118.
48
Barış Erman, s. 9.