139 / 441
Ceza Hukukunda Yanılma Kavramı ve Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Yanılma
138
sayılmaz kuralını, kanunu öğrenmenin vatandaşlara yüklenmiş bir va-
zife olduğundan hareketle açıklayanlar “ödev teorisi”ni benimsemek-
tedirler.
36
Diğer bir kısımmüellifler, usulüne uygun olarak yayımlanan
kanunun herkes tarafından bilindiğini karine olarak kabul ederler.
37
Her karine gibi, bunun da hilafı ispat edilebilir. Faraziye (aksiyom)
teorisi ise kanunun herkes tarafından bilindiğini bir faraziye olarak
kabul eder ve aksinin ispatını mümkün kılmaz.
38
Ayırma teorisinde
ise kanunu bilmemek mazeret sayılmaz kuralı sadece doğal suçlar için
uygulanabilirdir. Doğal suçlarda bütün insanlarda mevcut bulunan
akli selim, bir fiilin suç olmadığını anlayabilir.
39
Bazı ceza hukukçuları
ise söz konusu prensibi “pratik” mülahazalarla kabul etmekte ve ceza
siyaseti bakımından zorunlu olduğunu belirtmektedirler.
40
Öğretide yer alan ve kanunu bilmemek mazeret sayılmaz kuralı-
nın hukuki esasını açıklayan yukarıdaki görüşlerin bir sonucu olarak,
kanun koyucu almış olduğu tedbirler uyarınca neşrolunan kanunu
herkesin bildiğini var saymak hakkına sahiptir. Ancak kanunun bilin-
mesindeki maddi imkânsızlığın ispatı hâlinde faile de ceza verileme-
mesi, yukarıda yer alan hukuki esasın bir sonucu olmaktadır.
41
Ceza
kanunlarını bilmemeyi bazı durumlarda ceza verilmesine engel bir
hâl olarak saymak fikri Roma hukukunda da kabul görmüş idi. Zira
Roma hukuku, tecrübesizlik ve şehirlerden uzakta yaşamak sebebiyle
kanunu bilmeme hâlinde cezai mesuliyeti kabul etmiyordu.
42
Temyiz
Mahkememiz de, vermiş olduğu eski bir kararında aynı usavurmadan
hareket etmiş ve Türkiye’ye yeni gelmiş bir yabancının Türkçeyi bil-
memesi sebebiyle kanunu öğrenmesindeki imkânsızlığı nazara alarak
cezai mesuliyetinin olmadığını belirtmiştir.
43
36
Demirel, s. 102; S.Erman, s. 519; Artuk / Gökcen / Yenidünya, s. 557; Karakurt, s.
136; Özek, s. 819.
37
Demirel, s. 102; S.Erman, s. 518; Artuk / Gökcen / Yenidünya, s. 555; Karakurt, s.
135.
38
Demirel, s. 102; S.Erman, s. 518; Artuk / Gökcen / Yenidünya, s. 555; Karakurt, s.
135, 136.
39
Demirel, s. 103; S.Erman, s. 521; Artuk / Gökcen / Yenidünya, s. 556; Karakurt, s.
136.
40
Demirel, s. 103; Artuk / Gökcen / Yenidünya, s. 557; Karakurt, s. 136;
41
Demirel, s. 104.
42
Ayrıntılı bilgi için bkz. Demirel, s. 104 vd.
43
Yargıtay CGK 10.10.1942 tarihli kararı (Demirel, s. 104); “Ceza kanunlarını bilme-
meyi bazı hâllerde ceza verilmesine mani bir sebep olarak saymak fikri, bilhas-
sa son zamanlarda mevzu’ata da girmiş bulunmaktadır. Kanunların mer’iyetine