147 / 441
Ceza Hukukunda Yanılma Kavramı ve Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Yanılma
146
sı hâlinde kişinin kusurlu sayılamayacağını belirtmek suretiyle, yasak
yanılgısının kaçınılamaz olması durumunun kusuru kaldırdığını ifade
etmiştir. Yargıtay’ın, önceki kanun döneminde vermiş olduğu ve kas-
tın yokluğuna dayandırdığı bazı kararlarında esasen manevi unsurun
bulunamaması değil, işlediği fiilin haksızlık niteliği esas alınarak çö-
züme gidilmesi gereklidir.
66
Kusurluluk, işlediği fiille ilgili olarak kişinin iradesinin oluşum
sürecindeki şartlarının tespiti ve bu tespite dayanılarak gerçekleştirdi-
ği fiil dolayısıyla failin şahsen cezalandırılması gerekip gerekmediği,
diğer bir anlatımla kınanabilirliği hususundaki yargıyı ifade etmekte-
dir.
67
Kişinin gerçekleştirmiş olduğu bir haksızlıktan bahisle kınanabil-
mesi için toplumsal hayatı düzenleyen hukuk normlarının gereklerine
uygun davranmak, haksızlık yapmamak imkân ve kabiliyetine sahip
olmasına rağmen, hukuka aykırı davranışı gerçekleştirmesi gerekli-
dir.
68
Bu kınanabilirlik için de, kişinin hukuka aykırı davranış içinde
olduğunun bilincinde olması gereklidir ki, yasak yanılgısı içinde olan
kişi hukuka aykırılık bilincinden yoksun bir kişidir.
Yasak yanılgısı kapsamında ceza sorumluluğunu kaldıran ve ki-
şinin kusurlu olmadığı sonucuna bizi götüren yanılgı çeşidi, kaçınıla-
maz yanılgıdır. Eğer failin düştüğü yanılgı veya eyleminin haksızlık
oluşturduğu konusundaki yanılgısı kaçınılabilir nitelikte ise ceza so-
rumluluğu, kınanabilirliğin azalmasına rağmen devam edecektir.
69
Yanılgının kaçınılabilirliği; kişinin bilgi düzeyi, gördüğü eğitim,
içinde bulunduğu sosyal ve kültürel çevre koşulları, kişisel yetenekle-
ri, mevcut bilgisini kullanmasının ondan ne ölçüde beklenebilir oldu-
ğu ve hukuksal – ahlaksal değer yargıları göz önünde bulundurularak
66
“İşyerinde atalarından intikal ettiğini söylediği bir adet II. Mahmut dönemine
ait çeyrek altın bulunduran sanıkta suç kastının mevcut olup olmadığı karar
yerinde tartışılmadan mahkûmiyetine karar verilmesi bozma sebebi yapılmıştır.”
(Yargıtay 1.CD., 26.9.2001, 8661) (Hakeri, s. 398).
“Failin, kocasının ölümü ile dul kalan kızını gayri meşru bir maksada mukarin
olmaksızın ve himaye ve sahabet niyeti ile meşru bir hareket olduğu kanaatiyle
zorla evine götürmesi” hâlinde suç kastı yoktur. (Yargıtay 1.CD., 23.12.1955, 3827)
(Hakeri, s. 399).
67
Artuk / Gökcen / Yenidünya, s. 475; Koca / Üzülmez, s. 300.
68
Koca / Üzülmez, s. 300; Karakurt, s. 141.
69
Koca / Üzülmez, s. 300.