167 / 441
Ceza Hukukunda Yanılma Kavramı ve Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Yanılma
166
Hukuka uygunluk nedenleri konusunda tam bir uzlaşı bulunma-
dığı, hatta hukuka uygunluk nedenlerinin sınırlı bir şekilde ve
nume-
rus clausus
olarak belirtilmediği dikkate alındığında, söz konusu ne-
denlerin ayırıcı özelliklerini ifade etmek gerekli olmaktadır. Hukuka
uygunluk nedenlerinin ortak özelliklerini şu şekilde ifade edebiliriz;
(1) Hukuka uygunluk nedenlerinin varlığı hâlinde, işlenen fiil,
ceza kanununda tanımlanan tipe uygun olmasına rağmen, hukuka ay-
kırı değildir. Hukuka aykırı olmayan bir eylem, ceza hukuku kapsa-
mında suç teşkil etmeyeceği gibi, ceza hukuku dışında bir hukuk dalı
da, söz konusu eyleme bir yaptırım getirmeyecek, hukuki bir sonuç
bağlamayacaktır.
132
(2) Hukuka uygunluk nedenleri, sınırları aşılmamak koşuluyla
başkasının hukuki alanına müdahale hakkı verir. Söz konusu müda-
hale hukuka aykırı olmadığından dolayı muhatabının katlanma yü-
kümlülüğü mevcuttur.
133
(3) Hukuka uygunluk nedenleri sınırlı sayıda değildir. Sadece ceza
kanunlarında düzenlenenler ve yazılı olanlarla sınırlandırılamazlar.
Bu kapsamda örf ve adet hukukundan da kaynaklanabilirler.
134
(4) Hukuka uygunluk nedenleri aynı olayla ilgili olarak birbirin-
den müstakil olarak veya birbirinin yanı sıra uygulanacak şekilde bir-
leşme gösterebilirler.
135
c. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Varlığında Yanılma
Hukuka uygunluk nedenlerinin varlığında yanılma da, suçun un-
surlarında yanılma gibi iki şekilde karşımıza çıkmaktadır. Fail, ya hu-
kuk düzeninde mevcut olmayan bir hukuka uygunluk nedenini var
zannetmekte veya hukuk düzeninin kabul ettiği bir hukuka uygunluk
nedeninin sınırlarında yanılma içindedir ya da hukuk düzeninde mev-
cut olan bir hukuka uygunluk nedenini oluşturan koşulların somut
olayda bulunmamasına rağmen bulunduğunu zannetmektedir. Bun-
Y.:1, S.:1, Ekim 2006, s. 119.
132
Koca, s. 126, 127; Koca / Üzülmez, s. 241.
133
Koca, s. 127; Koca / Üzülmez, s. 242.
134
Koca, s. 127; Koca / Üzülmez, s. 242.
135
Koca / Üzülmez, s. 242.