172 / 441
TBB Dergisi 2014 (110)
Olgun DEĞİRMENCİ
171
yanılma, tipte yanılma ile ortak bir özellik göstermektedir. Zira gerek
hukuka uygunluk nedenlerinin maddi şartlarında yanılma, gerekse de
tipte yanılma da maddi koşullara ilişkin bir yanılma söz konusudur.
147
Türk ceza hukuku öğretisinde hukuka uygunluk nedenlerinin
maddi şartlarında yanılma; hukuka uygunluk nedeninin mevcut bu-
lunup bulunmadığı ve failin bunu bilip bilmediği ihtimallerine binaen
matris bir yapı içinde incelenmektedir.
148
Hukuka uygunluk nedenle-
rinin maddi şartlarında yanılma aşağıdaki ihtimaller dâhilinde incele-
necektir.
Türk ceza hukuku öğretisinde hukuka uygunluk nedenlerinin maddi şartlarında
yanılma; hukuka uygunluk nedeninin mevcut bulunup bulunmadığı ve failin bunu bilip
bilmediği ihtimallerine binaen matris bir yapı içinde incelenmektedir.
148
Hukuka uygunluk
nedenlerinin maddi şartlarında yanılma aşağıdaki ihtimaller dâhilinde incelenecektir.
Somut olayda hukuka uygunluk nedeni mevcuttur;
(1) Somut olayda mevcut olan hukuka uygunluk nedeni fail tarafından
bilinmekte ise fail, söz konusu hukuka uygunluk nedeninden istifade eder. Bu durumda
yanılma söz konusu olmadığından dolayı, konumuzun dışındadır.
(2) Somut olayda hukuka uygunluk nedeninin bulunması ancak failin bunu
bilmemesi durumunda, failin hukuka uygunluk nedeninden istifade edip edemeyeceği
konusunda öğretide iki farklı görüş bulunmaktadır. 765 sayılı TCK zamanında da kabul gören
ve klasik suç teorisini esas alan görüşe göre bir hukuka uygunluk nedeninin somut olayda
objektif olarak bulunması yeterlidir. Ayrıca failin, söz konusu hukuka uygunluk nedenini
bilmesine gerek yoktur.
149
Suç teşkil eden haksızlığın muhtevasını neticeye göre belirleyen bu
görüşe göre hukuka aykırılık da neticeye göre tespit edilecektir.
150
Birinci görüşü şu örnek
üzerinde açıklamak mümkündür.
“(A) hasmı (B)’yi gece yarısı sokakta önünü keserek öldürse
ve fakat daha sonra yapılan araştırmada (A), (B)’yi öldürmemiş olsa idi, (B)’nin pusu
kurduğu yoldan geçmekte olan (C)’yi silahla ateş ederek tam o sırada öldüreceği anlaşılsa,
(A) üçüncü kişi lehine meşru…”
151
savunma yapmış kabul edilecektir. Burada, objektif olarak
üçüncü kişi lehine bir meşru savunma mevcuttur ancak fail bunu bilmemektedir.
148
Artuk / Gökcen / Yenidünya, s. 566; Hakeri, s. 389; Ahukurt, s. 127; Özbek, s. 90 vd.
149
Artuk / Gökcen / Yenidünya, s. 566; Koca, s.121; “Hukuka uygunluk sebepleri objektif bir etkiye sahiptirler,
yani sadece var olmaları etkilerini göstermeleri için yeterlidir. Failin bu konudaki düşüncesi, inancı önem
taşımaz.” (Toroslu, s. 136).
150
Koca, s. 121.
151
Artuk / Gökcen / Yenidünya, s. 566; Koca tarafından zikredilen başka bir örnek ise şu şekildedir; “A
kendisine para vermeyen üvey babası B’yi öldürmek için gece yarısı yatak odasına girerek B’yi silahı ile öldürse
ve fakat daha sonra yapılan araştırmada A, B’yi öldürmemiş olsa idi o anda B, karısı ile yaptığı tartışma sonucu
H.U.N. Maddi
Şartlarında Yanılma
Somut Olayda Hukuka
Uygunluk Nedeni Var
Somut Olayda Hukuka
Uygunluk Nedeni Yok
Fail Bunu
Bilmemektedir.
Fail Bunu
Bilmektedir.
Fail Bunu
Bilmemektedir.
Fail Bunu
Bilmektedir.
Somut olayda hukuka uygunluk nedeni mevcuttur;
(1) Somut olayda mevcut olan hukuka uygunluk nedeni fail tara-
fından bilinmekte ise fail, söz konusu hukuka uygunluk nedeninden
istifade eder. Bu durumda yanılma söz konusu olmadığından dolayı,
konumuzun dışındadır.
(2) Somut olayda hukuka uygunluk nedeninin bulunması ancak
failin bunu bilmemesi durumunda, failin hukuka uygunluk nedenin-
den istifade edip edemeyeceği konusunda öğretide iki farklı görüş bu-
lunmaktadır. 765 sayılı TCK zamanında da kabul gören ve klasik suç
teorisini esas alan görüşe göre bir hukuka uygunluk nedeninin somut
olayda obje tif olarak bulunması ye rlidir. Ayrıca failin, söz konusu
hukuka uygunluk nedenini bilmesine rek yoktur.
149
Suç t şkil e en
haksızlığın muhtevasını neticeye göre belirleyen bu görüşe göre hu-
147
Barış Erman, s. 277.
148
Artuk / Gökcen / Yenidünya, s. 566; Hakeri, s. 389; Ahukurt, s. 127; Özbek, s. 90
vd.
149
Artuk / Gökcen / Yenidünya, s. 566; Koca, s.121; “Hukuka uygunluk sebepleri
objektif bir etkiye sahiptirler, yani sadece var olmaları etkilerini göstermeleri için
yeterlidir. Failin bu konudaki düşüncesi, inancı önem taşımaz.” (Toroslu, s. 136).