177 / 441
Ceza Hukukunda Yanılma Kavramı ve Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Yanılma
176
Sınırlı kusur teorisi
, katı kusur teorisine tepki ve tipin olumsuz un-
surları teorisine alternatif olarak ortaya atılan bir teoridir.
162
Bu teoriye
göre, hukuka uygunluk nedenlerinin maddi şartları hakkında yanılgı-
ya düşülmesi durumunda, her ne kadar tipte yanılma yoksa da, ortaya
çıkan hukuksal sorun tipte yanılma esaslarına göre çözülmeli ve failin
kastının etkilendiği kabul edilmelidir.
163
TCK’nın 30’uncu maddesinin 3’üncü fıkrasında, failin kaçınılmaz
hatasından istifade edeceği belirtilmekle birlikte, maddi şartlarda ya-
nılmanın hukuki niteliğine değinilmemiştir. Öğretide, hukuka uygun-
luk nedenlerinin maddi şartlarında hatanın, failin kastını kaldıracağı
konusunda bir uzlaşı görülmektedir.
164
Dolayısıyla kaçınılmaz yanıl-
ma içinde olan fail, eylemini hukuka uygun hâle getiren ve gerçekte
olmayan hukuka uygunluk nedeninden istifade edecek ve sanki söz
konusu hukuka uygunluk nedeni varmış gibi değerlendirilecektir.
Eğer failin yanılgıya düşmesine dikkat ve özen yükümlülüğünün
ihlali neden olmamış ise başka bir anlatımla fail, yanılgı içine düşme
durumunu önleyemeyecekse kastı ortadan kalkacaktır.
165
Bu durum,
TCK m.30/1’in kıyasen uygulanması anlamına gelmektedir. Bununla
birlikte failin taksirden doğan sorumluluğunun bulunup bulunmadığı
TCK m.30/3’te açıkça düzenlenmemiştir. Kanunun, taksirli sorumlu-
luk hâlinin saklı tutulduğunu açıkça düzenlememesi öğretide tartış-
malara neden olmuştur.
TCK m. 30/3’te taksirli sorumluluk hâlinin açıkça düzenlenmese
de, kastından dolayı sorumlu tutulamayan failin, taksirinden ötürü
sorumlu tutulmasına engel olarak görülmemektedir. Bu kapsamda,
dikkat ve özen eksikliğinden dolayı kaçınabileceği bir yanılmadan ka-
çınamayan failin, eyleminin taksirli şeklinin cezalandırılması hâlinde,
meydana gelen neticeden taksiri nedeniyle sorumlu tutulacağı ifade
edilmektedir.
166
162
Barış Erman, s. 338; Koca / Üzülmez, s. 263.
163
Koca, s. 125; Barış Erman, s. 338 vd; Özgenç, s. 409; Özgenç, Gazi Şerhi, s. 421.
164
Hukuka uygunluk nedenlerinin maddi şartlarında yanılmayı, kastı kaldıran
yanılma hâlleri içinde düzenleyen yazarlar için bkz. Artuk / Gökcen / Yenidünya,
s. 567; Hakeri, s. 388, 389; Koca / Üzülmez, s. 262; Zafer, Hamide, Ceza Hukuku
Genel Hükümler
TCK m.1-75,
2. Bası, İstanbul 2011, s. 334.
165
Hakeri, s. 390.
166
Hakeri, s. 390; Özgenç, s. 409.