199 / 441
İdari Yargılama Usulu Kanunu ve Vergi Usul Kanunu Arasındaki Çatışmaların ...
198
halini saptamaktadır. Daha önce de açıklandığı üzere lex posterior il-
kesinin uygulanmasında, yasa koyucunun önceki ile çatışan yeni bir
norm yaratmak suretiyle eski tarihli yasayı zımnen ilga ettiği kabul
edilmektedir. Dolayısıyla yasa koyucunun iradesinin bu yönde oldu-
ğu varsayılabilir
57
. Ancak kabul tarihinin esas alınması yaklaşımının
iki normun da yürürlükte olduğu varsayımı altında geçerli olabilece-
ğini vurgulamak gerekir. Uyumsuz normlardan biri henüz yürürlükte
değilse, hukuk sisteminde henüz çatışma gerçekleşmemiştir.
2. LEX SPECIALIS İLKESİ
Tam ifadesi “lex specialis derogat legi generali”(özel kanun genel
kanunu ilga eder)
58
olan bu ilke, normlar hiyerarşisinde aynı düzeyde
yer alan iki normun çatışması durumunda özel hüküm niteliğindeki
normun uygulanacağını öngörmektedir.
59
Bu bağlamda lex specialis
ilkesinin uygulanması bakımından önemli olan hangi normun özel
hangi normun genel olduğunu saptamaktadır. Uygulama alanı daha
dar olan hükmün özel hüküm, daha geniş olanın ise genel hüküm ol-
duğu söylenebilir.
60
Bu çerçevede özel-genel norm ilişkisi mantıktaki “kaplam” kav-
ramıyla açıklanabilir
61
. Kaplam bir kavramın işaret ettiği konu ve nes-
nelerdir.
62
Bu anlamda kaplam, iki kavram arasında genel-özel ilişkisi
kurmamızı sağlar. Çalışma konumuzdan bir örnek vermek gerekirse,
bütün idari işlemlerin yargısal denetimi İYUK normlarına tabi iken
bunlardan bazılarının –yine idari işlem kaplamındaki vergilendirme
işlemlerinin- yargısal denetimi VUK’da da düzenlenmiştir. Dolayısıy-
la kaplamı daha geniş olan İYUK, VUK’a göre genel normdur. Aynı
şekilde, tütün mamullerinin tüketimini kamu binalarında yasaklayan
bir normun kaplamı tüketimi hastane ve okullar bakımından yasakla-
yan bir norma göre daha geniştir.
Hukuk teorisinde lex specialis ilkesinin işleyişinin açıklanması
ayrı bir tartışma konusudur. Bu konuda iki yaklaşım bulunmaktadır.
57
Gözler, s.345
58
Gözler, s.343; Conway, s. 985
59
Gözler, s.343; Conway, s. 985
60
Gözler, s.346
61
Klasik mantıkta geçerli olan kaplam-içlem kavramları için bkz. Doğan Özlem,
Mantık
, Ara Yayıncılık, İstanbul, 1990, s.78 vd.
62
Özlem, s.78-79.