201 / 441
İdari Yargılama Usulu Kanunu ve Vergi Usul Kanunu Arasındaki Çatışmaların ...
200
3. LEX POSTERIOR VE LEX SPECIALIS İLKELERİNİN
HAKLILAŞTIRILMASI SORUNU
Yukarıda da açıklandığı üzere norm çatışmalarının ne şekilde çö-
zümleneceği pozitif hukukta öngörülmüş olabilir. Bu tür bir düzen-
leme varsa düzenlemenin içerdiği yöntemin ayrıca haklılaştırılması
gerekmemektedir. Buna karşılık, kullanılan yöntem pozitif hukukta
düzenlenmemişse uygulayıcının o yöntemin kullanımını meşrulaştır-
ması gerekir. Lex specialis ve lex posterior ilkeleri çok ender olarak
pozitif hukukta yer bulabilmektedir.
69
Diğer bir anlatımla, anılan ilke-
lerin kullanımı çoğu zaman herhangi bir norma dayanmamaktadır. Bu
hallerde, söz konusu ilkelerin bağlayıcılığı, ilkelerin haklılaştırılmasıy-
la sağlanabilir.
Her iki ilkenin de haklılaştırılması sorunun temelinde “zımni ilga”
kurumu yatmaktadır. Hatırlanacağı üzere, lex posterior ilkesi sonra-
ki tarihli normun önceki tarihli normu zımnen ilga ettiği varsayımına
dayanmaktadır. Aynı şekilde lex specialis ilkesi de özel normun genel
norm ile çatıştığı kısmı zımnen ilga ettiği iddiası üzerine inşa edilmiş-
tir.
70
Dolayısıyla her iki ilkeyi haklılaştırma çabalarının dolaylı yoldan
zımni ilga kurumunu haklılaştırma çabası olduğunu söylemek yanlış
olmayacaktır.
Anılan ilkeleri haklılaştırmak için pek çok görüş ortaya atılmıştır.
71
Bunlardan bazıları her iki ilkeyi de birlikte haklılaştırmaya çalışırken
bazıları bu ilkelerden sadece birini ele almaktadır. Her iki ilkeyi de
birlikte haklılaştırmaya çalışan görüşlerin başında norm çatışmaları-
nı mantık sorunu olarak ele alan yaklaşım bulunmaktadır. Buna göre
iki norm çatıştığında, önceki norm veya genel normun çatışan kısmı,
hukuk düzenin birliği ve çelişmezlik ilkesi uyarınca “yanlış” değeri
alacak ve hukuk düzeninden kaldırılacaktır.
72
Ancak bu görüş hukuk
69
Örnekler için bkz. İYUK m.31/2; TCK m.5, Kabahatler Kanunu m.3 ve MTK m.17.
70
Aynı çaba lex specialis ilkesini açıklayan ikinci yaklaşım bakımından da geçer-
lidir. Zira bu yaklaşımda, özel norm genel normun uygulanmamasını haklılaş-
tırmakta ve genel normun normatif kapsamına ilave hüküm ekleme işlevi gör-
mektedir. Ancak her iki normu ilişkilendirmek ve genel norma bir ikinci katman
eklemek için de genel norm değiştirilmelidir. Değişiklik yapmak da bir çeşit
ilgadır(Kammerhofer, s.165).
71
Bu görüşler için bkz. Kammerhofer, s.152 vd.; Peczenik, s.342; Ali Nazım Sözer,
Hukukta Yöntembilim
, Beta Yayınları, İzmir, 2008, s.51.
72
Robert Walter,
“Über den Widerspruch von Rechtsvorschriften
(unpublished doctoral