45 / 441
Amerikan Haksız Fiil Hukukunda Nedenselliğin Tesisi Çerçevesinde Gerçek Neden ve İspatı
44
C) Yeterli Serinin Zorunlu Unsuru Testi (NESS)
Esaslı etken testinin bu kadar eleştirilmesi, bu test yerine,
but for
testinin yetersiz kaldığı durumlarda uygulanabilecek yeni bir test dü-
şüncesini ortaya çıkarmıştır
60
. Bu bağlamda ilk kez
Hart/Honoré
tara-
fından ileri sürülen, sonra
Prof. Richard Wright
tarafından geliştirilen
NESS testi, esaslı etken testine alternatif bir yaklaşım olarak ortaya ko-
nulmuştur. Bu test, hem doktrin hem de Amerikan Hukuk Enstitüsü
tarafından çeşitli yankılar bulmuştur. Ayrıca, doktrinde de, NESS tes-
tinin çeşitli versiyonları ileri sürülmüştür
61
.
Wright
, “nedensellik” kavramının; zorunlu şart, yeterli şart veya
zorunlu ve yeterli şart kavramlarıyla tanımlanarak, nedenselliğin te-
sisinde bir test yaratma çabalarının başarılı olmayacağı görüşünü ileri
sürmekte, “zorunlu şartın” yerine “yeterlilik-elverişlilik” kavramının
kullanılmasıyla nedensellik kavramının özünün yakalanabileceğini
kabul etmektedir. Bu bağlamda, NESS testine göre, belirli bir davranış,
ancak sonucu meydana getirmeye yeterli olan nedensellik serisinin zo-
runlu unsuru ise, zararın nedeni olduğu kabul edilmektedir
62
.
Aslında bu test,
David Hume’
un ve
John Stuart Mill
’in geliştirdiği
nedensellik yaklaşımına dayanmaktadır
63
.
Hume;
dönemin popüler an-
layışı olan tek bir nedensellik algısına karşı çıkarak, nedenselliğin, bir-
birini takip eden belirli olayların bir veya daha fazla defa gözlenmesi
suretiyle kanıtlanabileceğini ileri sürmektedir. Bu kapsamda belirli bir
sonucu meydana gelmesi için yeterli olan tüm koşulları sıralanmalıdır.
Söz konusu yeterli nedensellik zincirine ilgisiz şartların dahil edilme-
sini önlemek için ise; önceden mevcut olan şartlar, yeterli nedensel-
lik zinciri bakımından zorunlu olan şartlarla sınırlandırılmalıdır. Bu
suretle zorunluluk şartı, yerini yeterlilik şartına bırakmaktadır
64
.
Mill
ise,
Hume
’dan farklı olarak sonucu meydana getiren
birden çok yeterli
nedensellik zincirinin
bulunduğunu gözlemlemiştir
65
.
60
David A. Fischer, “Insufficient Causes”, Kentucky Law Journal, Kentucky
2005-2006, C. 94, s.277 (insufficient); Keeton/Dobbs/Keeton/Owen, s. 267-268;
Stapleton, consequences, s.393.
61
Keeton/Dobbs/Keeton/Owen, s. 267-268.
62
RichardW. Wright,
“
Causation, Responsibility, Risk, Probability, Naked Statistics,
and Proof: Pruning the Bramble Bush by Clarifying the Concepts”,
Iowa Law
Review,
Iowa 1987-1988, C.73, s.1019 (pruning the bramble bush).
63
Wright, pruning the bramble bush, s.1019.
64
Ayrıntılı bilgi için bkz.: David Hume, Treatise on Human Nature, Clarendon
Press Oxford 1789, s.85-96.
65
Wright, pruning the bramble bush, s.1019 (naklen).