TBB Dergisi 110. Sayı

TBB Dergisi 2014 (110)

Melek ACU

407

Bireysel başvurunun diğer bir işlevi, kamu gücü tarafından temel

hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiğini iddia eden başvurucular, kar-

şılarında muhatap olarak Anayasa Mahkemesini bulduklarında, baş-

vurucular nezdinde hukuk devleti ilkesinin soyut kavramdan çıkarak

somuta gerçekliğe dönüşmesi anlamına gelmektedir.

Bireysel başvuruya konu haklar denildiğinde hem Anayasa’da

düzenlenmiş hem de Sözleşme’de yer alan haklar anlaşılmalıdır. Sa-

dece Sözleşme’de veya salt Anayasa’da yer alan haklar bireysel başvu-

ruya konu edilemeyecektir. Bu kural ek protokoller için de geçerlidir.

Örneğin salt Yedinci Protokol’de düzenlenen sınır dışı etme ile ilgili

hükümler Anayasa’da yer almadığından bireysel başvuruya konu edi-

lemeyecek durumlardandır.

Bireysel başvuru kurumu ile daha etkin korunması hedeflenen hak

ve özgürlük kavramlarının irdelenerek, içeriklerinin somutlaştırılma-

sında yarar görülmektedir. Hak ve özgürlük kavramları genellikle bir

arada kullanılan ancak birbiri ile karıştırılan kavramlardır. Özgürlük:

“Herhangi bir kısıtlamaya, zorlamaya bağlı olmaksızın düşünme veya

davranma, herhangi bir şarta bağlı olmama durumudur.”

Bireyin

devlet veya herhangi bir güç tarafından herhangi bir şey için zorunda

bırakılmamasını ifade eder. Hak kavramı ise özgürlük kavramından

daha geniş anlamı vardır. Hak, özgürlükteki gibi salt serbest olmayı

değil bunun yanı sıra devletten veya toplumdan bazı taleplerde bulun-

mayı gerektirir. Örneğin eğitim özgürlüğü ile eğitim hakkı birbirinden

farklı kavramlardır.

Anayasa’da güvence altına alındığı halde AİHS ya da Ek Proto-

kollerde yer almadığından dolayı bireysel başvurunun kapsamı dışın-

da kalacak bazı haklar bulunmaktadır. Bu haklar, Anayasa’nın 48. ve

49. maddelerinde düzenlenen çalışma ve sözleşme özgürlüğü ile ça-

lışma hakkı ve ödevi, 50. maddesinde düzenlenen çalışma şartları ve

dinlenme hakkı, 60. ve 61. maddelerinde düzenlenen sosyal güvenlik

hakkı, 70. maddesinde düzenlenen kamu hizmetine girme hakkı ola-

rak sıralayabiliriz.

Hakan Atasoy, Türk Hukukunda Bireysel Başvuru Yolu, Türkiye Adalet

Akademisi, S.9, s.96

Türk Dil Kurumu sitesinden alınmıştır

Ayrıntılı bilgi için bkz. Oktay, Uygun, Türkiye’de Demokrasi ve İnsan Hakları,

TODAİE İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Dizisi 3, Ankara, 1996, s. 9