341 / 533
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Gäfgen Kararı Bağlamında Ceza Muhakemesinde ...
340
değerlendirilmesi, somut olaya göre değişmektedir:
Acı çektirme niye-
ti
,
davranışın amaçları
,
davranışın süresi ve içeriği
,
davranışa maruz kalan
kişinin durumu
gibi unsurlar bunun tespitinde dikkate alınmaktadır
37
.
Ancak bu konudaki nihai değerlendirmede mutlaka Avrupa kamu dü-
zeninin ortak standartları göz önünde bulundurulmalıdır
38
. Buna göre
insanlık dışı ve aşağılayıcı muamelenin
“asgari ağırlık düzeyine ulaştığı
halde, işkence olarak nitelendirilmek için gerekli unsurlardan
39
en az birini
taşımayan bir muamele”
olarak tanımlanması mümkündür
40
.
Mahkemeye göre, herhangi bir muamelenin Sözleşmenin 3. mad-
desinin kapsamına girebilmesi için asgari bir ağırlık düzeyine ulaşma-
sı gerekmektedir. Bu ağırlık düzeyinin değerlendirilmesi, muamelenin
süresi, fiziksel ve ruhsal etkileri ve bazı hallerde mağdurun cinsiyeti,
yaşı ve sağlık durumu gibi, olayın içinde bulunduğu bütün koşullara
bağlı olarak değerlendirilmektedir
41
. Muamelenin amacı ve kastı ile
ardındaki saik
42
, ayrıca heyecanın ve duyguların yükseldiği bağlamda
meydana gelip gelmediği
43
, dikkate alınması gereken diğer faktörler-
dir
44
. Mahkeme, önceden tasarlanmış, uzun bir dönem içinde saatlerce
uygulanmış ve fiilen yaralamaya veya yoğun maddi veya manevi ıs-
tıraba sebep olmuş bir muameleyi
“insanlık dışı”
muamele olarak ni-
telendirmekte
45
; mağdurları küçük düşürebilecek ve utandırabilecek
37
White/Ovey, s.170; Harris/O’Boyle/Bates/Buckley, s.74, 75; Ast, s.1396.
38
Murat Önok, Uluslararası Boyutuyla İşkence Suçu, Seçkin Yayıncılık, Ankara,
2006, s.176.
39
Mahkemeye göre işkencenin unsurları şunlardır: I. Maddi Unsur: Eylem, fiziksel
veya ruhsal olarak ağır acı ve ıstırap vermelidir. Bir eylemin bu nitelikte olup
olmadığı, eylemin yoğunluğuna, uygulama süresine ve koşullarına, mağdur üze-
rinde yarattığı fiziksel ve ruhsal etkilere, mağdurun cinsiyeti, yaşı, sağlığı gibi et-
kenler dikkate alınarak değerlendirilir. II. Manevi Unsur: Eylem kasten gerçekleş-
tirilmelidir. Eylemin ikrar veya bilgi elde etmek, cezalandırmak, gözdağı vermek
veya zorlamak veya ayrımcılık gibi bir özel kastla gerçekleştirilmesi gerekir. III.
Fail: Eylem, resmi sıfatla hareket eden kişiler tarafından veya bu kişilerin bilgisi
veya onayı çerçevesinde üçüncü kişiler tarafından gerçekleştrilmiş olmalıdır.
40
Osman Doğru, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Hukukunda İşkence ve Kötü
Muamele Yasağı, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2006, s.19.
41
İrlanda v. Birleşik Krallık, Seri A no. 25, 18 Ocak 1987, §162; Jalloh v. Almanya,
Başvuru No.54810/00, ECHR 2006-IX, §67.
42
Aksoy v. Türkiye, Reports 1996-VI, 18 Aralık 1996, §64; Egmez v. Kıbrıs, Baş-
vuru No. 30873/96, ECHR 2000XII, §78; Krastanov v. Bulgaristan, Başvuru No.
50222/99, 30 Eylül 2004, §53.
43
Selmouni v. Fransa, §104; Egmez v. Kıbrıs, §53.
44
Gäfgen v. Almanya, §88.
45
Labita v. İtalya, §120; Ramirez Sanchez v. Fransa, Başvuru No. 59450/00, ECHR