355 / 533
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Gäfgen Kararı Bağlamında Ceza Muhakemesinde ...
354
Mahkeme, ilke olarak Sözleşmenin herhangi bir ihlaline karşılık
giderim sağlamanın, ilk önce ulusal makamların görevi olduğunu be-
lirtmiştir. Ayrıca başvurucunun iddia edilen ihlalden ötürü mağdur
olup olmadığı sorununun, Sözleşme organları önündeki yargılama-
nın her aşamasında gündeme gelebileceğini açıklamıştır
102
. Mahkeme
açıkça, başvurucu lehine bir karar veya tedbirin, ulusal makamlar ta-
rafından açıkça veya özü itibarıyla Sözleşmenin ihlal edildiğini kabul
etmedikçe ve ihlale karşılık bir giderim sağlamadıkça, kural olarak
Sözleşme’nin 34. maddesi bakımından başvurucunun “mağdurluk”
statüsünün kalkması için yeterli olmadığını ifade etmiştir
103
.
AİHM, hafifletici nedenlerin varlığına rağmen polis memurlarına
verilen bu cezaların söz konusu suçların ağırlığı karşısında bir orantı-
sızlık göstergesi olduğunu belirtmektedir
104
. AİHM, ileride karşılaşı-
labilecek zor durumlarda AİHS’in 3. maddesinin ihlalinin önlenmesi
için gereken caydırıcı etkinin yaratılmadığını saptamıştır. AİHM bu
orantısızlığa ilişkin olarak daha önce karara bağlamış olduğu Nikolo-
va ve Velichkova v. Bulgaristan davasına atıf yapmıştır
105
. Bu davada
iki polis memuru, bir kişiyi kasti olarak ağır fiziksel yaralamaya maruz
bırakmışlardır. Sonrasındaki ihmalkarlıkları kişinin ölümüyle sonuç-
lanmıştır. Bu polis memurları Gäfgen olayında olduğu gibi hukukun
izin verdiği minimum düzeyde ceza ile cezalandırılmışlardır
106
. Mah-
keme bu durumda 2. maddeyle birlikte 3. maddenin de ihlal edildiğine
(2. madde için verilen karar 3. maddeyi de kapsadığı için 3. madde
açısından ayrıca bir karar vermenin gereksiz olduğuna) karar vermiş-
tir
107
. Bu atıf, Mahkemenin olaya bakış açısını göstermesi açısından
önemli bir ipucudur.
Mahkeme, AİHS’in 1. maddesinden, Sözleşmenin insan hakları
ihlallerini etkili bir şekilde önlemesi gerektiği kuralını çıkarmaktadır.
102
Siliadin v. Fransa, Başvuru No. 73316/01, ECHR 2005-VII, §61; Scordino v. İtalya
(no. 1), Başvuru No. 36813/97, ECHR 2006V, §179.
103
Eckle v. Almanya, Seri A no. 51, 15 Temmuz 1982, §66; Dalban v. Romanya, Baş-
vuru No. 28114/95, ECHR 1999-VI, §44; Siliadin v. Fransa, §62; Scordino v. İtalya
(no. 1), §180.
104
Gäfgen v. Almanya, §123-125; aksi için bkz: Gäfgen v. Almanya, §6.
105
Nikolova ve Velichkova v. Bulgaristan, Başvuru 7888/03, §60-64, 20.12.2007. Ay-
rıca, Harris/O’Boyle/Bates/ Buckley, s.48-52,108-111.
106
Ast, s.1399.
107
Nikolova ve Velichkova v. Bulgaristan, §64.