356 / 533
TBB Dergisi 2014 (111)
Murat Volkan DÜLGER
355
Bir devlet, Sözleşme tarafından garanti altına alınan insan haklarının
gerçekleşmesini ve uygulanmasını sağlamakla yükümlüdür. Adı ge-
çen haklar,
“teorik ve hayali”
değil;
“pratik ve etkin”
olmalıdır
108
. Mahke-
me, bir soruşturmanın pratikte de etkili olabilmesi için, devletin Söz-
leşmenin 3. maddesine aykırı uygulamaları cezalandıran hükümler
koymasını bir ön koşul olarak kabul etmektedir
109
. Buna uygun olarak,
bir devletin mahkemeleri kendi iç hukuklarında yer alan yasalar ile
olduğu gibi AİHS ile de bağlıdırlar. Bu sebeple ceza mahkemelerinin
Sözleşme tarafından korunan hakların etkililiğini göz önünde bulun-
durmaları gerekmektedir. Üstelik mağdurun bu yükümlülüğe karşılık
olarak hiçbir zaman bir yaptırım talep etme hakkı bulunmamaktadır.
Dolayısıyla kişinin içinde bulunduğu “mağdurluk” durumu (mağdur-
luk statüsünün devam ettiğinin tespit edilmesi), sadece AİHS’in ileri-
deki ihlallerini önlemek adına önem taşımaktadır
110
.
AİHM, polislerin başvurucuya karşı işlemiş oldukları suçlar nede-
niyle çok az ve ertelenen cezalarla cezalandırıldıklarını belirtmektedir.
Mahkeme bu bağlamda, bireysel suçluluğun derecesi hakkında karar
vermenin
111
veya suçluya verilecek uygun cezayı belirlemenin kendi-
sinin görevi olmadığını, bu konuların münhasıran ulusal mahkeme-
lerin görev alanına girdiğini ifade etmektedir. Bununla birlikte Mah-
keme, Sözleşmenin 19. maddesine göre ve Sözleşmenin hakları teorik
veya görünüşte değil ama pratik ve etkili bir şekilde güvence altına
almayı amaçladığı ilkesi uyarınca, devletin kendi egemenlik alanında
bulunanların haklarını koruma yükümlülüğüne yeterince uymasını
sağlamak zorundadır
112
. Bundan çıkan sonuca göre Mahkeme, devlet
görevlilerinin kötü muamelelerine karşılık uygun yaptırımları seçme-
nin, ulusal mahkemelerin işi olduğunu kabul etmekle birlikte gözetim
fonksiyonunu sürdürmeli ve eylemin ağırlığı ile verilen ceza arasında
açık bir orantısızlığın bulunduğu olaylara müdahale etmelidir. Aksi
taktirde devletin etkili bir soruşturma yapma görevi anlamını büyük
108
Artico v İtalya, 3 Eur. H. R. Rep. 1, §33, 1980.
109
X ve Y v. Hollanda, 8 Eur. H. R. Rep. 235, §27, 1985; Gäfgen v. Almanya, §117. Bkz:
Harris/O’Boyle/Bates/Buckley, 107, 384.
110
Ast, s.1399.
111
Öneryıldız v. Türkiye, Başvuru No. 48939/99, §116; Nachova ve diğerleri v. Bul-
garistan, Başvuru No. 43577/98 ve 43579/98, ECHR 2005-VII, §147.
112
Nikolova ve Velichkova v. Bulgaristan, §61, 62; Ali ve Ayşe Duran v. Türkiye, §66.