TBB Dergisi 111. Sayı

TBB Dergisi 2014 (111)

Murat Volkan DÜLGER

369

de haksız olarak değerlendirilebilecek tek bir usuli işlem ile tüm bir

yargılamayı açıkça ayırmaktadır. Tek bir haksız usuli işlem tüm bir

yargılamayı haksız hale getirebilir ama bu, her zaman böyle olmak zo-

runda değildir. Bir yargılamanın haksızlığı zorunluluk veya nedensel-

lik meselesinden çok yargılamanın bir bütün olarak değerlendirilmesi

meselesidir

148

. Dolayısıyla iki tür kuralı sanık hakları doğrultusunda

ayırt etmek mümkün olmaktadır. İlk kural, mahkemenin adil bir yar-

gılama ve adil bir karar sağlamasına ilişkindir. Bu kural, yargılamanın

sonuçlarını ilgilendirmektedir. İkinci tür kurallar, özel usuli işlemlerin

yasaklanmasını emreder

149

. Ancak bu gibi kuralların ihlali, her zaman

zorunlu olarak ilk kuralın ihlal edilmesiyle sonuçlanmaz; zira bir yar-

gılamanın adil olması, tüm yargılamanın değerlendirilmesine bağlı-

dır. Bu yüzden ikinci tür kuralların ihlali, bazı durumlarda AİHS’in 6.

maddesi anlamında hukuki sonuçlar yaratmaz. Ancak yargılamanın

bir bütün olarak adaletsizliğini yadsıması halinde AİHM’in ikinci tür-

den bir kuralı kabul etmesi gereklidir.

Mahkeme, yargılamayı adil olmaktan çıkaracak usuli işlemleri be-

lirlemek zorundadır. Bir yargılamanın adil olup olmaması söz konu-

su davada MG’nin itiraflarında olduğu gibi yalnızca tesadüfen ortaya

çıkan koşullara veya diğer davalardaki gibi savunmanın diğer hak-

larının göz ardı edilip edilmediği hususuna bağlı olmamalıdır. Bu se-

beple, AİHM delillerin kullanılması ile ilgili olarak özel kuralları ilke

olarak benimsemektedir

150

. Bunun yanında bahsedilen kuralların zayıf

olduğu söylenebilir; zira ihlalleri söz konusu olduğunda “yaptırım”a

başvurulmamaktadır

151

148

Gäfgen v. Almanya, §163-165; White/Ovey, s.243.

149

İki husus arasında benzer ayrım için bkz: Stephan Ast, Normentheorie und Straf-

rechtsdogmatik, Berlin, Duncker & Humblot GmbH, 2010, s.16. Etki veya neden-

sellik – neden ve sonuç – normlar ayırt edilebilirdir. Bu, yapılan değerlendirme

sonucunda ortaya çıkan etkinin araştırması olan adil yargılanmanın dönüştürül-

mesine dair öğretinin alışılmamışlığıdır.

150

Anayasa kuralları gibi usul kuralları ve işkence yasağı gibi düzenleyici kurallarla

olsan ilişkisi için bkz Matthias Mittag, “A Legal Theoretical Approach to Criminal

Procedure Law: The Structure of Rules in the German Code of Criminal Procedu-

re”, German Law Journal, Vol.7, No.8, 2006, s.637, 643.

151

Karar alternatif yönden anlaşılabilir. AİHM, varsayımsal olan ikinci türde kuralla-

rı kabul eder ve yargılamanın sonuçları üzerindeki ihlallerin çarpıcı etkisini inkar

eder. Bununla birlikte karara bakıldığında Mahkemenin bu kuralları sadece var-

sayımsal olarak kabul etmediği görülmektedir.