TBB Dergisi 111. Sayı

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Gäfgen Kararı Bağlamında Ceza Muhakemesinde ...

384

aykırı insanlık dışı muamele olarak nitelendirilen bir eylem sonucu elde

edilen maddi delillerin kabulünün, yargılamanın adilliğini etkileyip et-

kilemediğidir. AİHM’in geçmişte vermiş olduğu kararlarda da görülece-

ği üzere, hukuka aykırı bir delilden yola çıkılarak elde edilen bir başka

delilin, olayın içinde bulunduğu diğer şartlara bakılmaksızın, bir yargı-

lamayı genel geçer bir şekilde adil olmayan bir duruma getirip getirme-

yeceği hakkında Mahkeme, açık ve anlaşılır bir karar vermemiş; bir baş-

ka deyişle bu sorunu çözmemiştir. Ancak Mahkeme, hem Sözleşmenin

3. maddesine aykırı (ister işkence, isterse insanlık dışı veya aşağılayıcı

muamele olsun) muamele yapılmasının bir sonucu olarak elde edilen

ifadelerin ceza davasında kullanılmasının hem de işkence eylemlerinin

doğrudan bir sonucu olarak elde edilen maddi delillerin kullanılması-

nın, yargılamayı bir bütün olarak ve kaçınılmaz bir şekilde Sözleşmenin

6. maddesine aykırı adil olmayan bir duruma soktuğunu belirtmiştir

211

Bu açıklamanın tersinden çıkan sonuç Mahkemenin, 3. maddeye ay-

kırı muamele yapılmasının bir sonucu olarak elde edilen ifade (bu ibare

CMK açısından ifade ve sorguyu kapsamaktadır) dışındaki delillerin,

işkence dışındaki (insanlık dışı ve aşağılayıcı muamele vb. gibi) hukuka

aykırı eylemlerin doğrudan bir sonucu elde edilen maddi delillerin ve

bunlar yoluyla elde edilen doğrudan olmayan delillerin yargılamayı bir

bütün olarak ve kaçınılmaz bir şekilde Sözleşmenin 6. maddesine aykırı

adil olmayan bir duruma sokmadığını belirtmesidir. Bu gibi durumlar-

da somut olaya bakılacak ve durumun uygun olması ya da hukuki dille

şartların gerçekleşmesi halinde (ki bu şartlar belli değildir) hukuka ay-

kırı yoldan elde edilmiş olsalar dahi deliller kullanılabilecektir. Dola-

yısıyla Mahkeme delilleri kategorize etmekte ve kendisine göre vahim

bulduğu hukuk aykırılıklar neticesinde elde edilen delillerin kullanıla-

mayacağını belirtirken, yine kendisine göre bazı önemsiz ihlallerde so-

mut olaydaki durumu da göz önünde bulundurarak basit hukuka aykı-

rılıklarda bu delillerin kullanılabileceğini belirtmektedir. Mahkemenin

kararında yer vermiş olduğu ifadeden çıkan sonuç budur.

Mahkeme kararında, Sözleşmeci Devletler ile başka devletler ve

diğer insan hakları izleme organları arasında, delil dışlama kuralının

uygulama alanı konusunda açık bir konsensüs bulunmadığını belirt-

miştir ki bu gerçekten de doğrudur. Ayrıca, yasak sorgu yöntemlerin-

211

Gäfgen v. Almanya, §173.