TBB Dergisi 112. Sayı

TBB Dergisi 2014 (112)

Aydın AKGÜL

201

Mahkeme, İrlanda/Birleşik Krallık kararında onur kırıcı ve insan-

lık dışı muamele ile işkenceye ilişkin unsurları yorumlamıştır. Buna

göre, eğer bir ceza veya muamele, korku ve şiddetli üzüntü meydana

getiriyor, utanma ve aşağılanma duygusuna neden oluyor, fiziksel ve

moral direncini kırıyorsa onur kırıcı; kasıtlı, fiziksel ve zihni acı veri-

yorsa ve psikolojik bir tahribata yol açıyorsa, insanlık dışı sayılmak-

tadır

AİHM, işkencenin unsurları için ise, eylemin fiziksel yahut ruhsal

açıdan ağır acı veya ızdırap niteliğine sahip olmasını; eylemin kasten

işlenmiş olmasını; eylemin cezalandırmak, bilgi ya da itiraf elde et-

mek, gözdağı vermek ya da ayrımcılık amaçlarına ulaşmak için yapıl-

mış olmasını; resmi sıfata sahip ya da böyle bir sıfata sahip olmasalar

da onların bilgisi veya onayıyla yapılmasını aramaktadır

. Mahke-

meye göre Sözleşmenin 3. maddesindeki üç kavram ağırlıklarına göre

sıralandığında en ağırı işkencedir. Her üç davranışın mutlaka maddi

zor ya da şiddet gösterilerek yapılmasına gerek olmayıp tehditle, sözle

veya rahatsız edici nitelikte başka davranışlar, kişiye verilen manevi

üzüntüler de söz konusu olabilir

AİHS’nin diğer uluslararası sözleşmelerden temel farkı, uygulan-

ma açısından vatandaşlığın önemli olmamasıdır. Sözleşmeye taraf

ülkede bulunan bütün kişiler hakkında AİHS uygulanmaktadır

. Bu

bağlamda, AİHS’nin işkenceye ilişkin hükümleri nedeniyle, bir devle-

tin vatandaşı olmayan kişilerin de işkenceye karşı korunması bulun-

duğu yerdeki devletin sorumluluğundadır.

Sözleşmenin 3. maddesinde devletlere getirilen yükümlülükler-

den birincisi, devlet hiç kimseyi işkenceye, insanlık dışı veya aşağıla-

yıcı muamele veya cezaya tabi tutmamalıdır. İkincisi, devletler birey-

lerin işkence başta olmak üzere 3. maddeyle yasaklanan eylemlerin

mağduru olmasını önleme amacıyla tedbirler almalıdır. Bunlar, gerek-

mı”,

Prof. Dr. Attila Özer’e Armağan, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

, S:1-2,

C:XII, Haziran Aralık 2008, s. 7.

Çor, s.69.

Anayurt, s.11.

Malkoç İsmail, “İşkence ve İnsan Hakları”,

Türkiye Noterler Birliği Hukuk Dergisi

S:118, 2003, s.22.

Ünal Şeref, Temel Hak ve Özgürlükler ve İnsan Hakları Hukuku, Yetkin Yayınla-

rı, Ankara 1997, s.147.