200 / 413
TBB Dergisi 2014 (112)
Aydın AKGÜL
199
Sözleşmenin 1. maddesinde, işkence;
“bir şahsa veya bir üçüncü şah-
sa, bu şahsın veya üçüncü şahsın işlediği veya işlediğinden şüphe edilen bir
fiil sebebiyle, cezalandırmak amacıyla bilgi veya itiraf elde etmek için veya
ayrım gözeten herhangi bir sebep dolayısıyla bir kamu görevlisinin veya bu
sıfatla hareket eden bir başka şahsın teşviki veya rızası veya muvafakatıyla
uygulanan fiziki veya manevi ağır acı veya ızdırap veren bir fiil anlamına
gelir.”
şeklinde tanımlanmıştır
45
. Bu tanımın dört unsuru içerdiği be-
lirtilmektedir. Bunlardan birincisi, kasıtlı eziyet; ikincisi, şiddetli ağrı
veya acı; üçüncüsü, anılan maddede sayılan amaçlar için yapılması;
dördüncüsü ise bir kişi tarafından devlet adına yapılmasıdır
46
.
İşkenceye ilişkin bir tanımın yapılmasıyla, işkence kavramının
niteliği, kapsamı, unsurları ve aktörleri hakkında uluslararası bir or-
tak anlayışa varılmıştır. Sözleşmenin 2. maddesinin ilk fıkrasında;
“Sözleşme’ye Taraf Devlet, yetkisi altındaki ülkelerde işkence olaylarını önle-
mek için etkili kanuni, idari ve adli veya başka tedbirleri alacaktır”
hükmüne
yer verilmek suretiyle sınırlı bir sayma yoluna gidilmemiş,
“veya başka
tedbirleri”
ifadesiyle, taraf devletlere tüm olanaklarını seferber ederek,
işkenceyi önlemeleri borcu yüklenmiştir
47
. İşkence suçu sonuçta bi-
reyler tarafından işlenmekle birlikte; işkenceyle ilgili BM Sözleşmesi,
devletleri işkencenin yasa dışı olduğunu belirtme ve işkence nedeniy-
le suçlanan kişiye ilişkin etkili soruşturma yürütmekle yükümlü kıl-
mıştır
48
.
4. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi(AİHS)’nin en önemli özelliği,
koruma altına aldığı temel hak ve özgürlükleri kapsamlı biçimde dü-
zenlemesi, hangi koşullarla ve nasıl sınırlanabileceklerinin ölçütlerini
koyması ve işlevselliğini sağlayacak denetim mekanizmasını oluştur-
masıdır
49
.
25.11.2013).
45
http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/37-51.pdf(E.T.
25.11.2013).
46
Harper, s.898.
47
Er Cüneyd, “İşkenceye Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi”,
Türkiye Barolar Birli-
ği Dergisi,
Y:18, S:60, 2005, s.170-173.
48
Bagchi, s.7.
49
Doğan ve Seven , s.101.