264 / 413
TBB Dergisi 2014 (112)
Fahri BAKIRCI
263
geçerli değildi. Bir AYM bulunmadığı için Anayasaya aykırı yasaların
da varlığını sürdürmesi mümkündü.
6
b. 1961 Anayasası Dönemi
1961 Anayasası geçmiş döneme bir tepki olarak bir AYM kurulma-
sını öngörmüştür. Anayasanın 147. maddesine göre AYM, kanunların
ve TBMM İçtüzüklerinin Anayasaya uygunluğunu denetlemekle gö-
revlendirilmişti
7
. Anayasa’nın 150. maddesine göre doğrudan doğru-
ya iptal davası açma hakkı, içtüzüğün Resmi Gazete’de yayımından
başlayarak 90 gündür. Diğer taraftan 1961 Anayasası’nda dava açma
yetkisine sahip olan kişi ve kurumlar son derece geniş tutulmuştur
8
.
Buna göre,
• Cumhurbaşkanı,
• Son seçimlerde oyların en az yüzde onunu alan siyasal partiler,
• TBMM’de temsilcisi bulunan siyasal partiler,
• Siyasi parti grupları,
• Yasama meclislerinin üye tamsayılarının 1/6’sı,
• Kendi varlık alanlarını ilgilendiren konularda Yüksek Hakimler
Kurulu, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Üniversiteler,
kanunların veya TBMM İçtüzüklerinin veya bunların belirli mad-
de ve hükümlerinin Anayasa’ya aykırılığı iddiasıyla doğrudan doğru-
ya iptal davası açabilirlerdi.
9
Anayasa, iptal davasını, şekil ve esas ba-
6
Teziç 1924 Anayasa düzenini kanunların anayasaya uygunluğunun siyasi dene-
timine örnek olarak göstermektedir. Bu dönemde kanunların Anayasaya uygun-
luğunu denetleme yetkisinin yalnızca TBMM’ye ait olduğu görüşü egemendir.
Uygulamada mahkemeler Anayasa’ya aykırı kanunları uygulamaktan kaçınma
yönünden bir tutum ortaya koymuşlarsa da Yargıtay hakimlerin kanunların
Anayasa’ya aykırılığına karar veremeyeceklerini belirterek defi yoluyla denetim
mekanizmasının ortaya çıkmasını önlemiştir. (Teziç, 2001, s. 177)
7
Kili & Gözübüyük, 1985, s. 221
8
Kili & Gözübüyük, 1985, s. 222
9
1961 Anayasasına göre, davamahkemeleri davada uygulanacak yasanın hükümle-
rini anayasaya aykırı görürlerse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık sa-
vının ciddi olduğu kanısına varırlarsa, AYM’nin bu konuda vereceği karara kadar
davayı geri bırakırdı. AYM, dava mahkemeleri tarafından kendisine iletilen bu da-
vayı altı ay içinde sonuçlandırmak durumundaydı. Aksi takdirde, dava mahkeme-
leri anayasaya aykırılık savını kendi kanısına göre çözümleyerek davayı yürütür-
dü (m. 151). Teziç’e göre bu durumlarda dava mahkemelerinin de esas incelemesi