TBB Dergisi 112. Sayı

Anayasa Mahkemesinin Eylemli İçtüzük Kuralına İlişkin İçtihat Değişikliğinin Gerekçesi Üzerine

266

Kısaca 1961 Anayasası döneminde AYM, sadece içtüzüklerin ana-

yasaya uygunluğunu denetlemekle kalmayıp, içtüzüklerin anayasa-

ya aykırı biçimde uygulanmasının denetimini de, kanunların biçim

açısından denetlenmesi yoluyla yapmaktaydı. Anayasa’da kanunların

esas ya da şekil bakımında denetlenmesi arasında bir ayrım yapılma-

dığından, AYM, içtüzük kurallarına uyulmadan çıkarılan bir yasayı

şekil açısından iptal edebilmekteydi. Gerçi AYM bu tür kararlarında,

çoğu zaman, olayın özelliğini dikkate almakta; çiğnenen içtüzük ku-

ralının aynı zamanda bir anayasa kuralı olup olmadığına ya da bu ku-

ralın Anayasa’da bir dayanağı bulunup bulunmadığına bakmakta ve

sakatlığın iptali gerektirecek ağırlıkta olup olmadığını incelemekteydi.

AYM’nin bu tür kararları, içtüzük kurallarının ne anlama geldiğini

açıklığa kavuşturmakta, yasama organının içtüzük kurallarına ve hu-

kuka uygun davranmasını sağlamakta, içtüzük kurallarının yorum-

lanması konusunda yasama organına ışık tutmaktaydı. AYM’nin bu

konuda verdiği kararlar arasında, çelişkiler ve tutarsızlıklar da bulun-

maktadır. Ancak, çelişki ve tutarsızlıkların bazıları, yasaların dene-

timi konusunda olduğu gibi, AYM’nin anayasayı günün koşullarına

uydurmasından kaynaklanmıştır ve yerindedir. Diğer bir anlatımla

AYM, anayasayı günün siyasal-toplumsal ve ekonomik gelişmeleri

içinde değerlendirerek yorumlamakta ve bu nedenle de aynı konuda,

zaman içinde farklı kararlar verebilmekteydi. Siyasal olanı, hukuksal

sınırlar içine alma, hukuk bakımından tanıma çabası olarak değerlen-

dirilebilecek bu tür içtihat değişikliklerini yerinde karşılamak gerekir.

Ancak AYM’nin, gelişen koşullara rağmen, zamanın gerisinde kalan;

değişen mahkeme üyelerinin görüşünden kaynaklanan çelişkili ka-

rarlarına da rastlamak olanaklıdır. Buna rağmen, AYM’nin, bu tür bir

denetimi yapabiliyor olması, uygulamayı yönlendirmesi, hukuk dışı

davranmayı önlemesi ve uygulayıcılara ışık tutması bakımından ol-

dukça yararlı olmuştur.

c. 1971 Anayasa Değişikliklerinden Sonra

1961 Anayasası’nda 20. 09. 1971 tarihinde 1488 sayılı Kanunla

kapsamlı sayılabilecek ve 1961 Anayasası’nın özünü etkileyen deği-

şiklikler yapılmıştır. Bu bağlamda yapılan ve konumuzu ilgilendiren

Bakırcı, 2000, s. 29-30