265 / 413
Anayasa Mahkemesinin Eylemli İçtüzük Kuralına İlişkin İçtihat Değişikliğinin Gerekçesi Üzerine
264
kımından olmak üzere gruplara da ayırmamıştı. Bu nedenle de AYM,
bu dönemde normları önce biçim açısından ele almakta ve burada
bir aykırılık görmemesi durumunda esas denetimine geçmekteydi.
10
AYM, şekil yönünden iptale karar verdiğinde ayrıca esasa ilişkin dene-
tim yapmamaktaydı.
11
Çünkü yöntemine uyulmadan çıkarılmış olan
bir kanun, esas bakımından Anayasa›ya uygun olsa bile, yapılış yönte-
mi bakımından hukuka aykırı olmaya devam edecekti.
Görüldüğü gibi 1961 Anayasası hem başvuru süresini uzun ve
başvurulacak kurum ve kişi sayısını geniş tutmuş, hem de şekil-esas
ayrımı yapmamıştır. AYM, Anayasa’nın bu konuda sessiz kalışını ge-
liştirdiği bir yorumla doldurmuş ve her iptal davasında esasa ilişkin
inceleme yapmadan önce şekle ilişkin bir inceleme yapmıştır. Bu da
kapsamlı bir şekil denetimi yapılmasını sağlamıştır. Bu dönemde iç-
tüzüğe ya da anayasaya aykırı uygulamaların ve bu uygulamalara
dayalı olarak çıkarılan kanunların iptal edilmesinde hiçbir sorun ya-
şanmamıştır. Ancak Mahkeme’nin içtüzüğe aykırı her uygulamayı bir
iptal nedeni kabul ettiği sanılmasın. AYM bu dönemde şekil bakımın-
dan yaptığı denetimde şöyle bir mantık yürütmüştür: Bütün içtüzük
kuralları aynı değerde değildir. Kaynağını anayasadan alan içtüzük
kuralları ile anayasal dayanağı bulunmayan içtüzük kuralları arasın-
da ayrım yapılmalıdır. Anayasal dayanağı olmayan, ancak içtüzük ku-
rallarına aykırı olarak yapılan uygulamalar iptal nedeni sayılmazlar.
Çünkü bunları iptal nedeni saymak, yasama meclislerinin işleyişinde
şekil kurallarına gereğinden fazla itibar etmek ve yasamameclislerinin
çalışmalarını aksatmak anlamına gelir. Dolayısıyla sadece bir içtüzük
kuralına aykırı olan bir uygulamanın ve bu uygulamaya dayanarak
çıkarılan yasanın iptal edilmemesi gerekir. Ancak anayasada daya-
nağı olan içtüzük kuralları bakımından aynı şey söylenemez. Çünkü
bu durumda anayasaya aykırı bir kurala dayalı olarak yasa çıkarılmış
olur ki anayasaya aykırı bir usulle yapılan yasanın da iptal edilmesi
gerekir. AYM bu durumu bir kararında şöyle ifade etmektedir:
yapmadan önce şekil denetimi yapmaları gerekiyordu. Bu durumda şekilde
bir anayasaya aykırılık saptanması halinde, davaya bakmakta olan mahkeme,
anayasaya aykırı bir usulle yapılan kanun hükmünü davada uygulamayabilirdi.
Böyle bir örnek 1961 Anayasası döneminde hiç yaşanmadığından üzerinde ayrıca
durulmamıştır. (Ayrıntı için bkz: Teziç, 1984, s. 56-59.)
10
Sabuncu, 2005, s. 280
11
Teziç, 2001, s. 179-180