278 / 413
TBB Dergisi 2014 (112)
Fahri BAKIRCI
277
Şimdi çarpıcı olsun diye verilecek uç bir örnek üzerinden konu-
nun detayına girelim. İktidarda yeterli siyasal çoğunluğa sahip bir si-
yasal parti olduğunu varsayalım. Bu parti kanun tasarı ve tekliflerinin
görüşülmesinde komisyon aşamasını tümden kaldırmayı hedeflemiş
olsun. Bu durumda sözkonusu değişiklik iki ayrı yoldan gerçekleşti-
rilebilir:
1. Yukarıda özetlenen yöntem kurallarına uyularak bir içtüzük deği-
şiklik teklifi sunulur; bu teklif Anayasa Komisyonunda görüşülür
ve Genel Kurulun değişiklik teklifini kabul etmesiyle değişiklik
gerçekleştirilmiş olur ve Resmi Gazete ‘de yayınlanmakla yürür-
lüğe girer.
2. Sözkonusu siyasal parti bütün bu süreçleri atlayarak, sunulan
kanun tasarı ve tekliflerinin, İçtüzüğün açık hükmüne rağmen,
doğrudan Genel Kurula gönderilmesini sağlayabilir ve böylelikle
komisyon aşamasının atlanmasını sağlayabilir.
Her iki durumda da aynı sonuç doğmuştur: Komisyon aşaması
kaldırılmıştır. Ancak birinci durumda, biçimsel kurallara uyularak
bir içtüzük değişikliği yapıldığından, AYM bu değişikliğin anayasaya
uygunluğunu denetleyebilecektir. Oysa ikinci durumda ortada şeklen
gerçekleştirilmiş bir değişiklik olmadığından, mevcut İçtüzük kuralı,
yapılan aykırı uygulamaya rağmen yürürlükte kaldığından, AYM’nin
denetim kapsamına giren bir konu yoktur. AYM’nin şekil denetimi son
oylama ile sınırladığından, İçtüzüğe aykırı bu uygulamanın sürekli
tekrarlanmasının da hiçbir riski olmaz. O zaman iktidardaki siyasal
parti, AYM denetimini ortadan kaldırmak için, biçimsel kurallara
uyarak bir içtüzük değişikliği yapmak yerine içtüzüğe aykırı bir uy-
gulamayı, başka bir şekilde söylenirse biçim kurallarına uyulmadan
gerçekleştirilmiş yeni bir içtüzük kuralını sürdürmeyi tercih edebilir.
Bu örnek son sınırına kadar götürülerek İçtüzükteki kuralların
büyük bölümü hatta son oylamaya ilişkin olanlar dışındakilerin tümü
uygulamadan kaldırılabilir. Bu durumlarda bile bir denetim olmayaca-
ğına göre, Anayasanın hükmü fiilen çiğnenmiş olmayacak mıdır? Baş-
ka bir anlatımla herhangi bir siyasal iktidar, yasama sürecini hızlan-
dırmak amacıyla, bir kanun teklifini hiç görüşmeksizin Genel Kurul’un
son oylamasına sunabilir. AYM bu durumda bile sadece son oylamaya
bakacağından, Anayasa’ya herhangi bir aykırılık görmeyebilir.