308 / 413
TBB Dergisi 2014 (112)
Halil İbrahim DURSUN
307
B. Anayasa Mahkemesi’nin AİHM Tarafından Etkili Bir
Başvuru Yolu Olarak Görülmesinin Önemi ve Olası Sonuçları
1. Etkili Başvuru Yolu Olma Kriterleri
AİHS’in kabul edilebilirlik koşullarını düzenleyen 35. maddesi:
“
Uluslararası Hukukun genel olarak kabul edilen prensiplerine göre, ancak iç
hukuk yollarının tüketilmesinden sonra ve kesin karardan itibaren altı aylık
süre içinde Mahkeme’ye başvurulabilir.
” şeklindedir.
Burada üzerinde durulması gereken konu, madde metninde geçen
“iç hukuk yollarının tüketilmesi
”nden ne anlaşılacağıdır. Bu bağlamda,
iç hukukta öngörülmüş olan her yol tüketilmeli midir? Eğer öngörü-
len her yol tüketilmeden de AİHM’e başvuru mümkünse, bitirilmesi
gereken iç hukuk yollarının kriterleri nelerdir? Öncelikle bu sorular
yanıtlanmaya çalışılacaktır.
İç hukuk yollarının tüketilmesi, uluslararası bir yargı organına
başvurmadan önce aleyhine başvuru yapılan devletin iç hukukunun
öngördüğü tüm idari ve yargısal yollara başvurulmuş fakat olumlu bir
sonuç alınamamış olmasını ifade eder.
43
Temel hak ve özgürlüğünün
kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasında olan kişi, AİHM’e baş-
vurmadan önce, ihlalin giderilmesi için iç hukukta öngörülmüş olan,
fiilen ulaşılabilen ve sonuç alma olanağı bulunan, başka bir deyişle
etkili olan iç hukuk yollarını tüketmelidir.
44
İç hukuk yoluna yapılan başvuru sonunda ihlalin ortadan kaldı-
rılması söz konusu olmuyorsa, yani iç hukuk yolunun vereceği karar
etkisizse, tüketilmesine gerek kalmadan AİHM’e başvuru yapmak
mümkündür.
45
Bu bağlamda, iç hukuktaki başvuru yolu etkin, ulaşı-
labilir ve normal usulün bir parçası değilse ve makul bir başarı şansı
sunmuyorsa, başvurucu iddiasını kanıtlamak şartıyla, iç hukuk yol-
larını tüketmeden ya da tükenmesini beklemeden AİHM’e başvuru
yapabilir.
46
43
Yasemin Özdek, age, s.56
44
Şeref Gözübüyük-Feyyaz Gölcüklü, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve
Uygulaması, Turhan Kitabevi Yayınları, 8.bası, Ankara, 2009, s.64
45
Rıza Türmen, “İnsan Hakları Sözleşmesi Sisteminde İç Hukuk Yolarının
Tüketilmesi
”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,
Prof. Dr. Sahir Erman’a
Armağan, No:8, İstanbul, 1999, s.776
46
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı ve Mevzuatı, Ankara
Barosu İnsan Hakları Merkezi Yayınları, Ankara 2008, s.15