313 / 413
Bireysel Başvuru Mekanizmasının Kabulü Sonrasında Genel Mahkemelerin ...
312
3. Anayasa’nın 90. Maddesinin 5. Fıkrası Bakımından Diğer
Önemli Hususlar
Anayasa’nın 90. maddesinin 5. fıkrasının son cümlesinde geçen:
“Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin millet-
lerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi ne-
deniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas
alınır.”
ifadesine ilk bakıldığında, uluslararası antlaşmalardaki kural-
ların
“esas”
alınmasının ancak somut bir uyuşmazlık çıkması duru-
munda geçerli olacağı düşünülse de, bu hükmüm hem yargı yerleri
önünde çıkan uyuşmazlıklarda hem de herhangi bir uyuşmazlıktan
bağımsız olarak yasama, yürütme ve yargı kararlarında dikkate alın-
ması gerektiği şeklinde anlaşılması gerekir.
59
Anayasanın 90. maddesinin 5. fıkrasının son cümlesinde geçen
“kanun”
kavramı ise, organik ve şekli anlamda değil maddi anlamda
anlaşılmalı ve kanun hükmünde kararname, tüzük ve yönetmelikle-
rin, uluslararası anlaşmalardan farklı hükümler içermesi halinde dahi
uluslararası anlaşmalar uygulanmalıdır.
60
Zaten normlar hiyerarşisi
dikkate alındığında, temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası ant-
laşmaların tüzük, yönetmelik, vs. idari düzenlemelerin üzerinde yer
aldığı evleviyetle kabul edilecektir.
61
Uluslararası hukuk/ulusal hukuk ilişkisinde tekçi (monist) siste-
min benimsendiği Türk hukukunda, uluslararası sözleşmelerin iç hu-
kuka girebilmesi için onay işleminin yapılması yeterli olup, ikici (dü-
alist) hukuk düzenini benimseyen ülkelerde olduğu gibi uluslararası
hukuk kuralının bir ulusal hukuk işlemi ile ulusal hukuk kuralına dö-
nüştürülmesi, örneğin uluslararası sözleşmelerin hükümlerini içeren
bir yasanın kabulü gerekli değildir.
62
Bunun bir sonucu olarak, Anaya-
sanın 90. maddesinde belirlenen usule uygun olarak yürürlüğe giren
uluslararası antlaşmalar, başka bir iç hukuk işlemine gerek olmaksı-
zın ulusal yasama, yürütme, yargı organları ve idare makamlarınca
59
Mesut Gülmez (Panel Konuşması), Anayasa Değişikliği Sonrasında İnsan Hakları
Sözleşmelerinin İç Hukuktaki Yeri ve Değeri, TBB Dergisi, sayı:54, 2004, s.156
60
Kemal Başlar, agm, s.48
61
Derya Belgin, “Anayasa’nın 90.maddesinde Yapılan Değişikliklerin Getirdiği
Sorunlar ve Çözüm Önerileri”,
Ankara Barosu Dergisi
, sayı:4, güz 2008, s.111
62
Yasemin Özdek, age, s.84