312 / 413
TBB Dergisi 2014 (112)
Halil İbrahim DURSUN
311
hukukunun antlaşma, sözleşme, şart, pakt vb. belgeler ile tanıyıp gü-
venceye aldığı tüm insan haklarını kapsayan bir terim olarak anlaşıl
malıdır.
54
Bu şekilde yapılan bir yorum, maddenin getirilme amacıyla
da uyum içinde olacaktır.
Bu bağlamda, genelde hak ve özgürlüklere ilişkin tüm antlaşmalar,
özelde ise Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Eki Protokoller, pozitif
hukukumuzun yasalar üstündeki bir parçası haline gelmiş ve yargı
organları tarafından doğrudan uygulanması gereken hukuk kaynak-
ları arasında yer almıştır.
55
Aynı şekilde, Avrupa Konseyi, Birleşmiş
Milletler ve bu örgüt sistemi içindeki uluslararası kuruluşlarca kabul
edilmiş tüm insan hakları sözleşmeleri, “
milletlerarası andlaşmalar
”ın
kapsamında olan ve uyuşmazlık durumunda ulusal yasalardan önce
uygulanması gereken belgelerdir.
56
Bu sebeple, bu antlaşmaların insan
haklarını ilgilendiren hükümleri ile yasalarımız hükümlerinin çatış-
ması halinde, bu antlaşma hükümlerine öncelik verilmelidir.
Uluslararası antlaşmaların ve onayladığımız birçok sözleşmenin
ayrıntıya girmeyen, yetkili koruma ve denetim organlarının yorumuy-
la açıklık ve anlam kazanan genel kurallar içerdiği düşünüldüğünde,
yasalar ile uluslararası sözleşme arasında herhangi bir uyuşmazlık
bulunup bulunmadığı, koruma ve denetim organlarının o konuya iliş-
kin yerleşik ilke kararları ve içtihatları göz önünde bulundurulmadan,
salt antlaşmaların sözel metniyle saptanamaz.
57
Yani kanun ile ulus-
lararası antlaşma arasındaki uyuşmazlıklar, sözleşmedeki salt sözel
metinlere göre değil, koruma ve denetim organlarının kararları dik-
kate alınarak çözümlenmelidir.
58
Örnek olarak AİHS metninin AİHM
içtihatları dikkate alınmadan anlaşılamayacağı ve etkili olamayacağı
gösterilebilir.
54
Mesut Gülmez, “Anayasa Değişikliği Sonrasında İnsan Hakları Sözleşmelerinin İç
Hukuktaki Yeri ve Değeri”,
TBB Dergisi
, Sayı:54, 2004, s.153
55
Ender Çetinkaya (Panel Konuşması), İnsan Hakları Sözleşmelerinin İç Hukukta
Doğrudan Uygulanması (Panel), TBB Yayınları, birinci baskı, Ankara 2005, s.17
56
Mesut Gülmez, agm, s.153
57
Mesut Gülmez, agm, s.159
58
Yılmaz Aliefendioğlu(Panel Konuşması), İnsan Hakları Sözleşmelerinin İç
Hukukta Doğrudan Uygulanması (Panel), TBB Yayınları, birinci baskı, Ankara
2005, s.133