TBB Dergisi 113. Sayı

Devletin Jus Cogens Normlara Aykırı Fiillerinden Dolayı Hukuki Yargı Bağışıklığı

110

hayatını kaybeden Şili eski Savunma Bakanı Orlando Letelier’in aile-

si, ABD Mahkemesinde tazminat davası açmıştır. Şili siyasi suikasta

karıştığını reddetmiş ancak bu tür bir fiilin, jure

imperii

işlem olduğu-

nu ve yargı bağışıklığının kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini

ifade etmiştir.

Mahkeme, Şili’nin itirazını reddetmiş ve

jure imperii

jure gestionis

işlem ayrımı yapmaksızın, FSIA’nın 1605 (a) (5) bölümü

uyarınca, Şili aleyhine tazminata hükmetmiştir.

Ancak Letelier olayı

Arsava, 2012, s. 12

Söz konusu hükümde, yargı bağışıklığının istisnası olarak ülkesel haksız fiil ilkesi

düzenlenmektedir. Tomuschat, 2011, s. 1124; Arsava, 2012, s. 11-12. Konuyla doğ-

rudan ilgisi olmamakla birlikte ülkesellik istisnası bakımından değerlendirilme-

si gereken bir başka dava, Türkiye’de görülmüştür. Bu davaya konu teşkil eden

olay, davacının ABD vizesi almış olmasına rağmen, New York Havalimanında,

vizesinin iptal edildiğinin bildirilmesi ve ülkeyi terkinin istenmesi ve kendisine

bu yönde baskı yapılmasıdır. Davacı, Ankara 22. Asliye Hukuk Mahkemesinde

açtığı davada, “vizesinin iptal edildiği söylenerek ABD’ye girişinin engellendiğini

ve Türkiye’ye dönmek zorunda kaldığını, havalimanında bir an önce dönüş yap-

ması konusunda kendisine baskı uygulandığını, bulduğu ilk uçak bileti ile 4 kez

aktarma yaparak yurda döndüğünü, gidiş dönüş biletini değiştiremediği ve yeni

bir bilet almak durumunda kaldığını, 2 Ekim 2002 tarihi itibariyle 1478 Amerikan

doları zarara uğradığını ayrıca 140.000.000 TL yurt dışı harcı ve 100 Amerikan

doları vize parasının da zarara dahil edilmek gerektiğini ayrıca davacıya vizesinin

iptal edildiğini bildirir bütün gece gözlem altında kalacağı yönünde tehdit ile im-

zalatıldığını, 2 saat gözlem altında ayrı bir bölmede tutularak hürriyetinin tehdit

edildiği zanlı ve sanık muamelesi yapıldığı, polisler tarafından zorla uçağa bindi-

rilmeden suçlu gibi fotoğraflarının çekildiği, parmak izinin alındığı maddi zararın

yanında manevi olarak çöküntü yaşadığı sonuç olarak 2.739.805.496 TL maddi za-

rarın ve 1 ABD doları karşılığı 1.647.532. TL manevi tazminatın davalılarda tahsi-

lini” talep etmiştir. Mahkeme, dava konusunun vize süresi dolmadan ülkeye alın-

mama hususu olmayıp davacının gördüğü muamele olduğunu, bu nedenle davalı

tarafın yargı bağışıklığından yararlanamayacağını ifade etmiş ve ABD’yi 1 Dolar

tazminata mahkum etmiştir. Bkz. Yargıtay 4. HD, E.2006/718,K.2006/1549. Yargı-

tayın bu kararı, Ankara 22. Asliye Hukuk Mahkemesinin E.2003/158,K.2004/382

sayılı kararının, davalı tarafından temyiz edilmesi üzerine verilmiştir. İlgili dava

metnini aktaran Rona Aybay, “Yargıtay İçtihatlarına Göre Yabancı Devletin Yargı

Bağışıklığı” Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2007, S. 72, s. 114-116. Kararla ilgi-

li olarak eleştirilen pek çok husus vardır. (Bkz. Aybay, 2007, s. 114-120.) Ancak

bu çalışmayla ilgisi bakımından birkaç noktaya değinilecektir. Kararda herhan-

gi bir ulusal ya da uluslararası düzenlemeye atıf verilmediği için ABD’ye hangi

düzenlemeler çerçevesinde bağışıklık tanınmadığı anlaşılamamaktadır. Türkiye

Cumhuriyeti Devleti’nin yabancı devletin yargı bağışıklığını düzenleyen özel bir

kanunu yoktur. Kararın verildiği tarihte yürürlükte olan 1982 tarih ve 2675 sayılı

Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un (MÖHUK) 33.

maddesinde, yabancı devlete, özel hukuk ilişkilerine dayanan uyuşmazlıklardan

dolayı bağışıklık tanınmayacağı ifade edilmektedir. İlgili kararda ABD havalima-

nındaki görevlilerin fiillerinin, hangi gerekçeyle jure imperii işlem sayılmadığı

anlaşılamamaktadır. Mahkeme bu fiilleri egemenliğe dayalı işlem olarak kabul

etmediği için zımni feragat görüşünü mü benimsemiştir? Yoksa ülkesel haksız