TBB Dergisi 113. Sayı

TBB Dergisi 2014 (113)

Berat Lale AKKUTAY

111

askeri kuvvetlerce işlenen bir fiil olarak kabul edilmemektedir. Kaldı

ki ABD’nin yasal düzenlemeleri, ABD askeri kuvvetlerince yabancı ül-

kelerde işlenen haksız fiiller nedeniyle bu ülkelerde tazminat davası

açılmasına izin vermemektedir. Nitekim Irak ya da Afganistan’daki

hiçbir mahkemede, ABD askerlerinin insan hakları ve insancıl hukuk

ihlallerinden dolayı açılan bir dava yoktur.

UAD, bu konudaki değerlendirmesinde, İtalyan ve Yunan mah-

keme kararları dışında hiçbir devletin mahkemesinin silahlı kuvvet-

lerce gerçekleştirilen fiiller bakımından ülkesellik istisnasını uygula-

madığını ifade etmiştir. Yunan mahkemelerinde de yalnızca

Distomo

Davasında Almanya’ya yargı bağışıklığı tanınmamıştır.

Margellos/

Al-

manya Davasında, Yunanistan Özel Yüksek Mahkemesi,

Distomo

Ka-

rarındaki gerekçeleri reddederek, ülkesellik istisnasının silahlı kuv-

vetlerce işlenen fiillere uygulanamayacağını ve devletin (ilgili davada

Almanya’nın) yargı bağışıklığını etkilemeyeceğini ifade etmiştir.

Ulusal ve uluslararası düzenlemeler ve uygulamalar, yargı bağışıklı-

ğının, devletin silahlı kuvvetlerince, başka bir devlet ülkesi üzerinde

işlenen ve ölüm, yaralama ya da mal varlığına zararla sonuçlanan fi-

iller nedeniyle açılan tazminat davalarında da uygulanması gerektiği

yönündedir.

fiil istisnasına mı başvurmuştur? 1982 tarihli MÖHUK’un 25. maddesinde, haksız

fiilden doğan borçların hangi devlet hukukuna tabi olduğu düzenlenmektedir.

Söz konusu hüküm uyarınca haksız fiilden doğan borçlar, haksız fiilin işlendi-

ği yer hukukuna tabidir. Zararın meydana geldiği ülke ile fiilin işlendiği ülke

farklı ise zararın meydana geldiği yer hukuku uygulanır. Kanunun sistematiği

dikkate alındığında 25. maddeyi 33. maddenin istisnası olarak değerlendirmek

mümkün değildir. Zira 25. madde, “I. Kısım Milletlerarası Özel Hukuk- II. Bölüm

Kanunlar İhtilafı Kuralları” başlığı altında düzenlenmekte ve genel olarak haksız

fiilden doğan borçlar bakımından hangi devletin hukukunun uygulanacağını be-

lirtmektedir. 33. madde ise “II. Kısım Milletlerarası Usul Hukuku- I. Bölüm Türk

Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi” başlığı altında yer alır ve yabancı devlete

tanınan yargı bağışıklığının kapsamını düzenler. 5718 sayılı ve 2007 tarihli yeni

MÖHUK’ta da aynı sistematik öngörülmüş, 25. ve 33. maddelerdeki ifadeler ko-

runarak haksız fiilden doğan borçlar bu kez 34. maddede, yargı bağışıklığı ise

49. maddede düzenlenmiştir. Bu nedenle, Türk mahkemelerinin, ülkesel haksız

fiil istisnasına dayanarak, jure imperii işlemlerinden dolayı, yabancı devlete yargı

bağışıklığı tanımaması mümkün değildir zira Kanun’da bu tür bir istisna düzen-

lenmemektedir.

Tomuschat, 2011, s. 1126.

Jursidictional Immunities of the State, para. 72-76