TBB Dergisi 113. Sayı

TBB Dergisi 2014 (113)

Hakan Sabri ÇELİKYAY

171

Yukarıda belirtilenler dışında, ceza infaz kurumlarının denetlen-

mesi amacıyla, barolar tarafından oluşturulan özel komisyonlar vb.

örgütlenmeler de bulunmaktadır.

II. CEZA İNFAZ KURUMLARI VE TUTUKEVLERİ İZLEME

KURULLARI

A. Uluslararası ve Karşılaştırmalı Hukuk Açısından İzleme

Kurulları

2006 yılında yürürlüğe giren

Birleşmiş Milletler İşkence ve Diğer Za-

limane, İnsanlık Dışı ya da Onur Kırıcı Muamele ya da Cezanın Önlenmesi

Seçmeli Protokolü (OPCAT)

tutukevleri ve cezaevlerindeki alıkoymala-

rın bağımsız izleme kurulları tarafından sistemli olarak ziyaret edi-

lerek denetlenmesini öngörmektedir. Buna göre, taraf devletler pro-

tokolü onayladıkları tarihten itibaren 1 yıl içinde bir veya daha fazla

ulusal önleyici mekanizma kurmak zorundadırlar (md.17). Protokol,

herhangi bir modele yer vermemiş, bunun belirlenmesini taraf dev-

letlere bırakmıştır. Bu bağlamda, insan hakları komisyonlarından,

ombudsmandan, meclis komisyonlarından ya da sivil toplum örgütle-

rinden yararlanmak mümkündür. Protokolde taraf devletlerin yetkili

makamlarının ulusal önleyici mekanizmaların önerilerini inceleye-

cekleri ve uygulanabilecek önlemlerin alınması konusunda önleyici

mekanizmalarla diyaloga geçecekleri de hüküm altına alınmaktadır

(md.22). Türkiye, ulusal önleyici mekanizma olarak yukarıda değini-

len Türkiye İnsan Hakları Kurumu’nu belirlemiştir

Yukarıda belirtildiği üzere,

Türkiye’nin de taraf olduğu

Avrupa

İşkencenin ve İnsanlık Dışı ya da Aşağılayıcı Muamele ya da Cezanın Ön-

lenmesi Sözleşmesi

, özgürlüğünden yoksun bırakılan kişilerin tutul-

dukları yerlerin denetlenmesini ve bu denetimi sağlamak için Avrupa

Konseyi bünyesinde bir denetim mekanizması (Avrupa İşkencenin

Önlenmesi Komitesi) oluşturulmasını öngörmektedir (md.1). Sözleş-

menin denetim organı olan, Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi

(CPT)’nin genel raporunda, her bir cezaevi kurumunda, mahkûmların

şikâyetlerini dinleme (ve gerekirse bu konuda harekete geçme) ve

kurumun tesislerini denetleme yetkisine sahip bağımsız bir makam

(örneğin denetçiler kurulu veya denetçi hâkim) tarafından düzenli

RG. 29.01.2014, Sayı 28896.