31 / 341
Uluslararası Hukukta Küresel Anayasacılık Tartışması
30
uluslararası toplumu bu açıdan tam olarak içermediği için anayasal-
laşma süreci açısından çok önemli olmasına rağmen eksiktir.
33
3.2.
Jus Cogens
ve Normatif Hiyerarşi
Şekli anlamda anayasa diğer kurallardan üstünlük, dolayısıyla
normlar hiyerarşisinde en tepede yer almak durumuyla alakalıdır.
Uluslararası toplumun anayasası bu bağlamda uluslararası hukuktaki
normlar arasında üst konumda kabul edilen
jus cogens
ile sıkı bir ilişki
içindedir. Anayasa kavramının üst norm olma anlamı ile
jus cogens
’in
konumu paralellik arz eder.
Geleneksel anlamda uluslararası hukuk normları arasında bir üs-
tünlük bulunmamaktadır. Antlaşma ve teamül kuralı eşit konumda-
dır. Ama özellikle son yarım asır boyunca uluslararası hukuk doktrini
ve antlaşmalarına giren
jus cogens
kavramı bir üstünlük iddiası içerir.
Soykırım, kölelik, ırksal ayrımcılık yasağı gibi normlar diğer normlar-
dan içerik olarak farklıdır. Bu normlar adeta bir temel teşkil eder ve
uluslararası toplumun ortak çıkarına ve vicdanına seslenir. Bu norm-
lara aykırı oluşan bir antlaşma veya teamül kuralı batıl olur.
Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi’ni hazırlayan konferans-
larda gelişmekte olan devletler
jus cogens
’i kolonyal devletlere karşı bir
fırsat olarak savundular; Batılı devletler ise pek istekli olmasalar da bu
normları kabul etmek zorunda kaldılar.
34
Sonuçta
jus cogens
kavramı
bu sözleşmeye girerek yazılı hukuka dahil olmuş oldu. Sözleşme’nin
53. maddesi şöyledir;
“
Bir antlaşma, yapılması sırasında uluslararası genel hukukun emredici
bir normu ile çatışıyorsa batıldır. Bu sözleşme bakımından uluslararası genel
hukukun emredici bir normu, bir bütün olarak Devletlerin uluslararası top-
lumun kendisinden hiçbir surette sapmaya müsaade edilmeyen ve ancak aynı
nitelikte olan daha sonraki bir uluslararası genel hukuk normu ile değiştirilebi-
lecek olan bir norm olarak kabul ettiği ve tanıdığı bir normdur
.”
35
33
Christian Walter,
a.g.m
., ss. 196-197
34
Antonio Cassese, International Law, Oxford University Press, New York, 2005,ss.
199-200
35
İbrahim Kaya, Uluslararası Hukukta Temel Belgeler, Seçkin Yayıncılık, Ankara,
2013,s. 90