32 / 341
TBB Dergisi 2014 (113)
Gökhan ALBAYRAK
31
Yine Sözleşme’nin 64. maddesinde de
jus cogens
belirtilmektedir.
Ayrıca 1986 yılında imzalanan uluslararası örgütler ile devletler ara-
sında veya uluslararası örgütlerin kendi aralarındaki antlaşmaların
hukukunu düzenleyen sözleşmede de
jus cogens
kavramı yer alır.
Danilenko’ya göre
jus cogens
doktrininin gelişiminde doğal huku-
kun büyük etkisi vardır.
36
Bu normların yazılı hukuka girişi poziti-
vist yaklaşımı sorgulatmıştır.
Jus cogens
normlar uluslararası hukukun
yüksek ahlaki kurallarıdır
37
ve doğal hukuk ile pozitif hukukun birle-
şim noktasındadır. Ayrıca
jus cogens
’in kabulü uluslararası toplumun
hukuk yapma mekanizmalarına bütünüyle rızaya dayananların hari-
cinde bir mekanizma ekler.
38
Uluslararası toplumun emredici olarak
kabul ettiği normlar bazı devletlerin rızası hilafına onları bağlayabilir.
Jus cogens
’le ilişkili bir kavram olan
erga omnes
yükümlülüklere deği-
nirsek
, erga omnes
yükümlülükler büyük ölçüde
jus cogens
teşkil eden
normların ihlalinde her devlete bu ihlalin giderilmesi yetkisini veren
normlardır; her devlet dava açma hakkına sahiptir.
39
Erga omnes
yü-
kümlülüklerin bir bakıma anayasal normların doğrudan etki eden ör-
neklerine tekabül ettiğini söyleyebiliriz.
3.3. İnsan Hakları ve Küresel Anayasacılık
Anayasaların ortaya çıkışından itibaren yerine getirdikleri önem-
li bir fonksiyon da insan haklarını anayasal güvence altına alma-
sıdır. İngiliz anayasal gelişmelerinde, ilk yazılı anayasa olan ABD
Anayasası’na 1791 yılında getirilmeye başlanan eklerde(
amendments
),
Fransız İhtilali’nden sonra yaşanan anayasa girişimlerinde insan hak-
larının korunması başat rol oynamıştır. 20. yüzyılla beraber özellikle
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra insan hakları uluslararası sözleşme-
lerde yer almaya başlamıştır. 1966 yılında imzalan Medeni ve Siyasi
Haklar Uluslararası Sözleşmesi ve Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Hak-
36
Gennady M. Danilenko, Law-Making in the International Community, Martinus
Nijhoff, Dordrecht, 1993,ss. 214-219
37
Mary Ellen O’Connell, “Jus Cogens: International Law’s Higher Ethical Norms”,
The Role of Ethics in International Law, ed. Donald Earl Chilress III, Cambridge
University Press, New York,2012,ss. 97-98
38
Danilenko, a.g.e.,s. 223
39
Kemal Başlar, “Uluslararası Hukukta ‘Erga Omnes’ Kavramı”, İstanbul
Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt.22(2),2002,s. 83