68 / 341
TBB Dergisi 2014 (113)
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
67
Diderot
42
, Rousseau, d’Holdbach,
43
Helvetius,
44
D’Alembert,
45
Condillac
46
gibi Fransız düşünürler başı çekecektir.
47
Gerçekten de Aydınlanma felsefesinin Kant
(1724-1804)
ile doruk
noktasına ulaştığı ve bu çağın O’nda son bulduğu söylenebilir.
48
Kant
Aydınlanma felsefesi içinde yer almakla birlikte onu aşarak bir dönüm
noktası olmuştur.
49
Kant idealist felsefesini oluştururken Decartes ve
Hume’dan, devletin kökeni ve doğası konusunda Rousseau’dan, ida-
reyle ilgili analizlerindeyse Montesquieu’dan etkilenmiştir.
50
Kant, şeylerin göründükleri gibi algılanabildikleri somut dünya
(
fenomenal
) ile insanın iç dünyasını, zihnini, yani ahlaki yasaların, dü-
şüncenin egemen olduğu alanı (
numenal
) ayırmaya çalışır. Kant, insan
zihninin kendi yapısal özelliğinden dolayı dünyada “
nedensellik
” algı-
ladığını ileri sürer. Böylece akılcılarla deneycilerin düşüncelerini ken-
di felsefesinde bağdaştırmıştır. Kısacası, duyu organlarımız vasıtasıyla
aldığımız duyumlar, bu organlarımızın kapasitesiyle sınırlıdır. Aynı
şekilde bu duyumların yorumlanması ve algılanması da yine beyni-
mizin oluşturduğu zihinsel yapımızın sınırları çerçevesinde gerçekle-
şecektir. Kant, insanın, cansız nesnelerin veya bilinçten yoksun canlı-
adlı romanıdır.
42
Materyalizmi, duyumculukla tamamlayan Fransız düşünür.(Hançerlioğlu, s.230)
43
Her şeyi maddeyle açıklayan, erdemin fizik olduğunu ileri süren Alman asıllı
Fransız maddeci düşünür. Beccaria’nın, Alman bilimci Hodbach’ın cemiyet top-
lantılarının başlıca misafirlerinden olduğu söylenir.
44
Duyumculuk üzerinde durmuş, maddeci filozof.
45
Duyumculuk üzerine felsefesini inşa etmiş, materyalist filozof, hidrodinamik ve
mekanik üzerine çalışmış bir matematikçi. Beccaria, D’Alembert gibi o dönemin
birçok Fransız Aydınlanmacısıyla mektuplaşmıştır. (bkz. Beccaria,Suçlar ve Ceza-
lar, 2.Baskı, Güven Y., İstanbul, 1961)
46
Bütün insan zihninin duyumlardan oluşabileceğini ileri süren Fransız filozof.
47
Fransız Aydınlanma düşünürleriyse birleştirip örgütleyecek ve bu örgütlenme
sayesinde Aydınlanmanın en etkileyici eserlerinden Encylopedie’nin ortaya çık-
masını sağlayacak olan Diderot olacaktır. Bu Fransız düşünürlerden d’ Holdbach,
Montesquieu ve Rousseau yine Aydınlanmanın ürünü olan, kişinin eğitiminin ve
sosyal çevresinin üzerinde duran Fransız Suç Sosyolojisi Okulunun da temellerini
atmışlardır. (Demirbaş,s.80)
48
Kant’ın eserlerini verdiği dönemde Aydınlanma Çağı neredeyse yüz yaşına
girmiştir.Bir Alman dergisinin açtığı “Aydınlanma Nedir?” başlıklı bir yarışmayı,
yazdığı makalesiyle kazanmış ve Aydınlanmanın mottosu olarak “Spare Aude”
(Bilmeye Cesaret Et) cümlesini kullanmıştır.
49
Gökberk, 348
50
A. Dunning, “The Political Theories of the German Idealists I”, Political Science
Quarterly, 1913, Vol. XXVIII, N.2, ,(193-206), s.194