72 / 341
TBB Dergisi 2014 (113)
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
71
Bu açıdan, Aydınlanmanın siyasi ilkelerini Amerikan ve Fransız
Devrimlerinde gözlemleyebiliriz. Gerçekten de, Amerikan Devrimi-
nin mottosu olan, yaşamak, özgürlük ve mutluluğu arayış ve Fransız
Devriminin eşitlik, özgürlük ve kardeşlik üçlemeleri, Aydınlanma dö-
neminin politik prensiplerinin özeti niteliğindedir.
Başta Locke’un özgürlükçü felsefesi olmak üzere, Aydınlanma fel-
sefesinin ürünü olan siyasi düşünceler, ilk önce Amerikan Devrimi
ile Bağımsızlık Bildirgesi’nde hayat bulacaktır.
65
Locke’un yaşam, öz-
gürlük ve mülkiyet haklarının doğuştan geldiği ve bunlara dokunu-
lamayacağı düşüncesinin yansıması, Virginia Beyannamesi’ne (
1788
)
,
insanların yaşmak, özgürlük ve mutluluk üçlemesinin yazılmasında
görülmektedir. Tüm insanlar bu haklara sahip olmakta eşit sayılmış-
tır. Bilindiği üzere, Amerikan Devrimi vasıtasıyla ilk anayasa ortaya
çıkmış, kuvvetler ayrılığı ve insan hakları bu anayasa ile kuramsal
alandan pratiğe dökülmüştür.
Aydınlanma felsefesinin etkisiyle egemenlerin ilahi yetkilerini
sorgulayan, asiller karşısında eşitlik talep eden Fransız Halkı, bur-
juvaların önderliğinde, krallarının idam edilmesine, Kilise’nin ağır
bir şekilde bastırılıp mallarına el konulmasına neden olacak Fransız
Devrimi’ni yapacaktır. Fransız Devrimi’nin babalarıysa, Montesquieu,
Rousseau ve Voltaire olarak kabul edilmektedir. Bu düşünürlerden ilk
ikisi hukuk ve devlet teorisi bağlamında yeni düşünceler ortaya koy-
muştur. 1789 Fransız Devrimi, bu üç büyük filozofun ektisinde, Ay-
dınlanma idealleriyle kaleme alınmıştır. Devrimin ardından Fransız
İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi (
1789
) ilan edilmiştir.
Montesquieu
(1689-1755),
66
diğer Aydınlanma Çağı düşünürle-
ri gibi esas olarak toplumların siyasal rejimleriyle belirlendiğini dü-
şünmüş ve özgürlük anlayışını düşüncelerinin temelinde tutmuştur.
67
Montesquieu; tiranlık ve keyfilikle, ancak güçler ayrımı sistemiyle
65
Thomas Jefferson’un kütüphanesine Aydınlanma Çağını başlatan üç İngiliz’in,
Locke, Newton ve Bacon’ın portresini ısmarladığı söylenir.
66
Montesquieu, diğer klasik düşünürlerin aksine hukukun evrensel niteliğine karşı
çıkmakta, gözlem ve deney yoluyla edindiği düşünceleriyle hukukun sosyolojik
boyutunun altını çizmektedir. Bu nedenle, Montesquieu, siyasal kurum ve
düzenlerin ortaya çıkışında çevresel etmenleri göz önüne almıştır. (Ülker Gürkan,
Hukuk Sosyolojisine Giriş, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2005, s.70 vd)
67
Ülker Gürkan, Hukuk Sosyolojisine Giriş, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2005 s.85 vd.