78 / 341
TBB Dergisi 2014 (113)
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
77
Suçların ve cezaların kanuniliği ilkesini net bir şekilde ifade eden,
ceza hukuku biliminin kurucu babası Beccaria’dır. 1764 yılında Suçlar
ve Cezalar adlı eserinde
Beccaria
, hâkimlerin keyfi cezalar veremeyece-
ğini söylemiş, hükümdarınsa genel bir ceza kanunu yapabileceğinden
bahisle, suç ve cezaların keyfi olarak belirlenmesine karşı çıkmıştır.
90
Roma hukukunda bulunmayan, Latince “
Nullum Crimen, nulla poena
sine lege
.”(kanunsuz suç ve ceza olmaz) ifadesini kullanan ilk kişiyse
Feuerbach’dır.
91
Kanunilik İlkesine ilk yer veren Ceza Kanunu, idam
cezasının da ilga edildiği, 1787 tarihli Avusturya Ceza Kanunu’dur.
92
(dikkat edilirse, bu Kanun 1776’da Virgina Anayasası ve 1789 Fransız
Devrimi arasında çıkartılmıştır.) Kanunilik İlkesine ilk yer veren ilk
anayasa ise 1791 tarihli Fransız Anayasası’dır.
Parlamentonun çıkardığı ve bu nedenle maddi kaynağı halkın ira-
desi olan ceza kanunlarının, önceden ilan edilmelerinin sağlanarak ve
aleyhe geri yürütülmelerinin bu ilke vasıtasıyla engellenerek, insanla-
ra, hangi fiillerinin suç olduğunu öngörmeleri ve böylelikle kendi dav-
ranışlarını yönlendirmeleri imkânı tanındığı düşünülür.
93
Kanunlar,
ilke olarak genel ve soyutturlar. Bu nedenle kanunilik ilkesine, sadece
tipik fiili tanımladığı, failin ve fiilinin soyut kaldığı eleştirileri getiril-
miştir. Ancak, bir fiil tipikleştikçe soyutlaşır ve soyutlaştıkça genelle-
şir; genelleştikçe insanlara eşit olarak uygulanır.
94
Aynı zamanda bu ilke vasıtasıyla yargısal denetim yapılabilmekte
ve böylelikle kuvvetler ayrılığı tesis edilebilmektedir. Bunun yanında,
kanunilik ilkesi, hakimin kanun koyucunun alanına girmesini engel-
Magna Carta Libertatum(1215) ilanıyla ilk kez bir hükümdarın keyfiliği, İngiliz
derebeylerin krallarının yetkilerini sınırlandırdığı bu belgeyle azaltılmış ve bu
belge hem ilk anayasal metin hem de kanunilik ilkesinin ilk çıkış noktası olarak
doktrince kabul edilmiştir.
90
Cesare Beccaria, Suçlar ve Cezalar, 2.Baskı, Güven Y., İstanbul, 1961, s.119
91
Ezgi Aygün Eşitli, “Suçların ve Cezaların Kanuniliği İlkesi”,
TBB Dergisi
, 2013,
S.104, s.230 vd.
92
Dönmezer/Erman, s.65.
93
Aslında bu insan iradesine verilen değerin ve bunun sonucunda ortaya çıkan
iyimserliğin ürünüdür. Çünkü insanın rasyonel bir varlık olarak hareket edeceği
düşünülür. Bu düşünüşün alt yapısı, Aydınlanma döneminin ekonomi politiğini
ortaya koymuş olan Adam Smith’in (1723-1790)” piyasa” anlayışı ve “görünmez
el” düşüncesinde gözlemlenebilir. (bkz. Adam Smith, Milletlerin Zenginliği, Tür-
kiye İş Bankası Y., İstanbul, 2006)
94
Kanunilik ilkesinin eleştirisi için bkz. M Foucault, Hapishanenin Doğuşu, İmge,
Ankara, 2006, s.399-400