85 / 341
Aydınlanma ve Ceza Hukuku
84
B- Klasik Ceza Hukuku Okulunun Ceza Sorumluluğuna
Bakışı
Ceza sorumluluğu, başkasından fiilinden sorumluluk, objektif
sorumluluk, kusurlu sorumluluk ve kişilik yönünden sorumluluk
kavramları altında, ceza hukukunun tarihi kesitleri içinde çeşitli şekil-
lerde karşımıza çıkmaktadır.
126
Eski, Orta ve Yakın Çağlara gelinceye
kadar insanlar genel olarak sadece fiziksel hareketler sonucu ortaya
çıkan zararlara göre sorumluluğu ele alıyorlardı.
127
Hatta bu dönemler-
de, sadece failin hareketleri esas alındığından ceza da şahsileşmemiş
ve başkalarının fiilinden dolayı da insanlar sorumlu tutulabilmiştir.
Güçlenen burjuva sınıfı için, ticaret yapabilmek ve serbest girişi-
min önünü açabilmek, mülkiyet ve yaşam hakkı, ifade hürriyeti gibi
özgürlüklerinin genişlemesiyle mümkündü. Bu özgürlüklerin teme-
linde de irade hürriyeti yatıyordu. İşte irade hürriyetine verilen bu
önem yavaş yavaş suçun manevi unsurunun ön plana çıkmasına ne-
den olmuş ve bu da yukarıda değinildiği üzere cezaların yumuşatıl-
masına vesile olmuştur.
128
Doğal Hukuk Okulu, “kusursuz suç olmaz”
(
nullum crimen sine culpa
) ve “kimse düşüncesinden dolayı cezalandırı-
lamaz” (
cogitationis poenam nemo patitiur
) ilkeleri arasındaki dengeyle
hem kusurluluğun üzerinde durmuş, hem de failin davranışlarını dışa
yansıyabilmesini esas alarak, en azından teşebbüsün oluşması şartını
aramıştır.
129
Suçun manevi unsuruna verilen bu önem ve doğal huku-
kun yukarıdaki iki ilkesi aynı zamanda suçların ve cezaların şahsiliği
ilkesinin de ortaya çıkışına vesile olmuştur.
130
Suç ve cezaların şahsiliği ilkesi, hiç kimsenin iradi bir davranışı
bulunmadıkça, bu fiilin doğurduğu veya ona bütünüyle yabancı bir
neticeden sorumlu tutulamaması anlamına gelmekteydi ama bu yine
de ceza kanunlarında düzenlenmesi halinde failin sadece fiilinden
ötürü, objektif olarak sorumlu tutulmasını engellemiyordu.
131
Bu ne-
126
Toroslu; 186 vd.
127
Shaul Avinor,“The Fallacy Of The Conventional Theory On The Historical
Develepment Of The Concept Of Criminal Liability”, Criminal Law Forum, 2004
S.15, s.453
128
Öztekin Tosun, Suç Hukuku El Kitabı, Göktaş Matbaası, İstanbul, 1979, s.10
129
Dönemezer/Erman; s.215
130
bkz. Özgür Küçüktaşdemir, Türk Ceza Hukukunda Maddi ve Manevi Cebir,
Seçkin, 2012, Ankara.
131
Muharrem Özen, Objektif Sorumluluk, US-A Y., Ankara, 1998, s.307