189 / 497
Anonim Şirket Yönetim Kurulunun Özellikle Yetki Devri Halinde Gözetim Sorumluluğu ...
188
Kanun koyucu, yetki devrinin sorumluluğa etkisi yanında, kontrol
dışında kalan hallerden ötürü sorumsuzluğa ilişkin bir düzenlemeye
de aynı maddede yer vermiştir (TTK m. 553/3). Maddede bahsi geçen
kontrol dışı hallerden neyin ya da nelerin kastedildiği, kanun lafzın-
dan anlaşılamamaktadır. Kontrol tabiri, birlikte kullanıldığı yardımcı
fiile göre özellikle hâkimiyet ya da yönetimi kastetmek amacıyla kul-
lanılabileceği gibi,
36
denetim, gözetim anlamına da gelebilmektedir.
37
Kanun lafzı dikkate alındığında, kontrol tabirinin gözetim ya da de-
netim anlamında kullanılmadığını kabul etmek isabetli bir yaklaşım
olacaktır. Zira aksi halde maddenin, “gözetim dışında kalan hallerden
ötürü sorumluluğun bulunmadığı, bu sorumlu olmama halinin, gö-
zetim yükümlülüğü gerekçesiyle bertaraf edilemeyeceği” şeklinde
anlaşılması gerecektir.
38
Kanun koyucunun aynı hususu iki kez tek-
rarlaması gereksiz olduğundan, maddede geçen kontrol tabirinin, yö-
netim anlamında kullanıldığını kabul etmek, lafzına uygun bir çözüm
olacaktır.
39
Bu durumda madde, yönetim kurulunun, müdahale alanı
ya da daha doğru bir ifadeyle, yönetimi dışında kalan hususlardan
sorumlu olmayacağı şeklinde yorumlanabilecektir. Şirketi yönetim
görev ve yetkisi yönetim kuruluna ait olduğundan, şirkette yönetim
36
Kontrol altında bulundurmak ifadesinde, kontrolün bu anlamı ön plana çıkmak-
tadır. Bu anlama örnek olarak bkz. TTK m. 195 gerekçesi ve şirketler topluluğu
genel gerekçesi. Gerekçe s. 133 vd.
37
Kontrol etmek fiilinde, denetime yönelik anlam ön plana çıkmaktadır. Esasında
bu anlamda “kontrol” tabiri, sadece Türk hukukunda değil, yabancı hukuk çev-
relerinde de denetim, gözetim gibi farklı terimlerle eş anlamlı olarak kullanılabil-
mektedir. Kavramların sınırlanması ile ilgili olrak bkz. Niggli, Adrian, Die Auf-
sicht über die Verwaltung der Aktiengesellschaft im schweizerischen Recht, So-
lothurn, 1981, s. 69 ff.; Slingerland, Erik, Die Aufsicht über die Geschäftsführung
bei Kapitalgesellschaften nach schweizerischem, niederländischem, deutschem
und europäischem Recht, Diessenhofen, 1982, 49 ff.
38
Bkz. ve krş. Gerekçe s. 256 vd.
39
Maddenin üçüncü fıkrası lafzında “gözetim” kavramının kullanılmış olması,
maddenin özellikle yetki devri halinde, gözetim yükümlülüğünün ihlaline da-
yalı sorumluluk bakımından normatif dayanak teşkil edip etmediği konusunda
tereddüt doğurmaktadır. Kanaatimizce, sadece kanun lafzı dikkate alındığında,
kullanılan gözetim kavramı, kontrol dışı hallerdeki sorumsuzluğu teyit bağlamın-
da kullanılmış olup, gözetim sorumluluğunun normatif dayanağını oluşturacak
mahiyette değildir. Maddenin ikinci fıkrasındaki seçme halindeki sorumluluk dı-
şındaki sorumluluğu kesin şekilde dışlayan ifade bu sonucu isabetli kılmaktadır.
Öte yandan üçüncü fıkra, ikinci fıkradan farklı olarak, mefhumu muhalif yoluyla
yoruma olanak verecek şekilde de kaleme alınmış değildir. Madde lafzı dikkate
alındığında, üçüncü fıkranın, ikinci fıkradaki düzenlemenin bir istisnası olduğu
da anlaşılamamaktadır.