TBB Dergisi 116.Sayı

İdarenin Sosyal Risk Sorumluluğunda İlliyet Bağı Meselesi

140

1. Şart Teorisi

Şart teorisine göre bir zarar, söz konusu zararı meydana getiren

bütün fiillerle sebep sonuç bağı içerisindedir

. Olayın meydana gelme-

si de zorunlu bir biçimde bu olayı meydana getiren her şartın varlığına

bağlıdır

. Başka bir ifadeyle şart teorisi, zararı meydana getiren bü-

tün sebeplere eşit değer biçmekte zararın oluşmasına katkıda bulunan

bütün parçaları olayın eşit müsebbibi saymaktadır. Oluşan zarar bakı-

mından şartların eşit değere sahip olmasına binaen bu teori, koşulların

eşitliği teorisi

(théorie de l’équivalence des conditions)

olarak da adlandı-

rılmaktadır

. Teoriye göre, zarar bu şartların herhangi birinin yoklu-

ğunda gerçekleşmeyecektir. Olayı meydana getiren şartlardan her biri

de diğer şartları illi kılmakta ve ona illi bir nitelik kazandırmaktadır

Şart teorisi aynı zamanda mantıki illiyet olarak da adlandırılmak-

tadır

. Örneğin kişi yolda taksiyle giderken silah ile vurulmuş, hasta-

neye kaldırılmış ve yanlış iğne sonucu ölmüştür. Mantıki illiyete göre

kişinin ölümüne kadar geçen sürede olaya katkıda bulunan bütün fi-

iller sonuçtan sorumludur. Çünkü gerçekten de mantıksal açıdan dü-

şünüldüğünde kişi vurulmasaydı hastaneye kaldırılmayacak ve ken-

disine hastanede iğne yapılmayacaktı, dolayısıyla da ölmeyecekti. Şart

teorisi bir bakıma “illiyet bağının kesilmesi teorisi”ni kabul etmemek-

tedir. Örneğin bir tren kazasında, tren şirketinin çalışanı demiryolunu

aşırı yağlamış dolayısıyla raylar kaygan hale gelmiştir, bu arada loko-

motif sürücüsü de yağlı alandan geçerken yanlış manevra yapmıştır,

lokomotif sürücüsüne bu manevrayı yaptıran ise kafasına silah daya-

mış bir hayduttur. Söz konusu olayda hem tren yolu şirketinin hem

lokomotif sürücüsünün hem de kafasına silah dayayan haydudun kat-

kısı söz konusudur. Burada esasen tren yolu şirketi sorumludur ama

lokomotif sürücüsünün hatası veya haydudun müdahalesi illiyet ba-

ğını kesmektedir. Olay itibariyle, şart teorisi temel alındığında sonuca

katkıda bulunmuş bütün failler eşit derecede fiillerinden ve meydana

Ahmet M. Kılıçoğlu, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Turhan Kitabevi, 13. Bas-

kı, Ankara, 2010, s. 248.

Eren, Borçlar Hukuku, op.cit, s. 490.

Kemal Gözler, İdare Hukuku, Cilt II, Ekin Yayınevi, Bursa, 2009, s. 1320.

Ibid.

M. Kemal Oğuzman ve M. Turgut Öz, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Vedat

Kitapçılık, 8. Bası, İstanbul, 2010, s. 518.