TBB Dergisi 116.Sayı

Kanun ile Bir Kurumdaki Kamu Görevinin Sona Erdirilmesine İlişkin Uyuşmazlıklarda ...

184

Bu hak açısından, ister mevzuatla, isterse sürecin karmaşık, harç

ve giderlerin yüksek olması, dava açmanın izne tabi tutulması gibi

sebeplerle kişilerin hak ihlali iddiasını tarafsız ve bağımsız bir mercii

önünde dillendirememesi veya bu merciin uyuşmazlığın özünü karara

bağlayıp ihlale son verecek yetki ve donanıma sahip olmaması halin-

de, adalete erişim hakkının engellenmesi söz konusudur. Gerçekten,

adli yardım kurumunun iyi işlemediği bir hukuk sisteminde, başvuru

harcının yüksek tutulduğu durumlarda, adalete erişimin engellendi-

ğine hükmedilmektedir. AİHM’ne göre, mahkemeye erişim hakkının

düzenlenmesine ilişkin usul kuralları ile dava açma ve başvuru süre-

lerinin, hukuki belirlilik ilkesini zedelememesi gerekir. Bu ilke aynı

zamanda, mahkemece verilecek kararın nihai olmasını ve hükmün

tam ve zamanında infaz edilmesini de gerektirmektedir

. Bu bakım-

dan, hükmün makul bir süre içerisinde infaz edilmemesi durumunda

da, adalete erişim hakkının ihlal edildiği kabul edilmektedir.

AİHS’nin 6. maddesinde, herkesin gerek medeni hak ve yükümlü-

lükleriyle ilgili davalarda, gerekse bir suç isnadı ile karşı karşıya kal-

dığı durumlarda, davasının tarafsız ve bağımsız bir mahkeme tara-

fından makul bir süre içerisinde adil, aleni ve hakkaniyete uygun bir

şekilde görülmesini isteme hakkına sahip olduğu ifade edilmektedir.

Anılan madde, yukarıda belirtildiği üzere, hak ve hürriyetlerin etkili

bir şekilde kullanılması hususunda taraf devletlere hem pozitif, hem

de negatif yükümlülükler getirmektedir. Buna göre, hiç kimsenin adil

bir yargılama sürecine tabi tutulmadan suçlu ilan edilmemesi, devlet-

ler için öngörülen negatif bir yükümlülük olmasına karşın, tarafsız ve

bağımsız yargılama yapabilecek bir yargı sisteminin varlığı, adalete

erişimin önündeki engellerin kaldırılması, iyi işleyen bir adli yardım

ve müdafilik sisteminin kurulması, sözleşmeye taraf devletlerin pozi-

tif yükümlülüklerindendir.

Adalete erişim hakkı, AİHS’nin 6. maddesinde adil yargılanma

hakkının unsurlarından biri olarak teminat altına alınmıştır. Bu hak,

aslında Sözleşme’de düzenlenen diğer hak ve hürriyetlerin etkili bir

şekilde kullanılmasının da garantisidir. Sözleşme’nin 6. maddesinde

Dovydas Vitkauskas, Grigoriy Dikov, Protecting the Right to a Fair Trial Under

the European Convention on Human Rights, Council of Europe Human Rights

Handbooks, 2012, s.23