369 / 449
Hukuksal Açıdan Çocuk ve Genç İşçiliği
368
Öte yandan İş Kanununa tabi olmayan çocuk ve genç işçilerin gece
çalışması bakımından Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 174. maddesi
uygulama alanı bulacaktır. Anılan hükme göre,
“On iki yaş ile on altı
yaş arasında bulunan çocukların saat yirmiden sonra gece çalışmaları mem-
nudur”.
O halde İş Kanununa tabi olmayan işçiler bakımından 16 ya-
şın doldurulmasıyla birlikte gece çalıştırılma mümkün olabilecektir
90
.
Doktrinde isabetli olarak belirtildiği gibi gece çalışması 18 yaşından
küçük bütün çocuk ve gençlere yasaklanmalıdır
91
.
C. Çocuk İşçilerin Çalışma Koşulları
İş Yasası ve ilgili yönetmelikler kapsamında yer alan çocuk işçile-
rin çalışma koşulları, Anayasadaki hüküm doğrultusunda yetişkinle-
rinkinden daha ayrıcalıklı olarak düzenlenmiştir.
a. Çocuk İşçilerin Çalışma Süreleri
4857 sayılı İş Kanununda ve ilgili yönetmelikte çocuk işçiler için
Avrupa Birliğinin Gençlerin İşyerinde Korunmasına İlişkin Yöner-
gesine uygun olarak “kısaltılmış iş süreleri” öngörülmüştür
92
. Buna
göre,
“Temel eğitimi tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma sa-
atleri günde yedi ve haftada otuzbeş saatten
fazla olamaz. Ancak, onbeş yaşı-
nı tamamlamış çocuklar için bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate
kadar
artırılabilir”
(İK 71/4. Yön.m.6/1)
93
. Yasada, okula devam eden çocuk-
ların günlük ve haftalık çalışma süreleri ise daha farklı şekilde dü-
zenlenmiştir.
“Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma
90
Bakırcı, Ayrımcılık, 109.
91
Bakırcı, Ayrımcılık, 111.
92
Süzek, a.g.e., 840. Astarlı, a.g.e., 117 vd.
93
Kanımıza göre bu düzenlemede terminolojik bir sıkıntı bulunmaktadır. Nitekim
İK 71/4 ve 71/5 hükümlerinde “çocuk”lardan söz edilmekte genç kavramına
değinilmemektedir. Oysa ilgili yönetmelikte “çocuk” 14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını
doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişi” olarak; “genç işçi” ise, “15 yaşını
tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişi” olarak tanımlanmaktadır.
Bu tanımlara göre İK 71/4’te geçen “15 yaşını tamamlamış çocuklar” kavramı
yerinde olmadığı gibi, okula devam eden “çocukların” eğitim dönemindeki
çalışma sürelerinin düzenlendiği İK 71/5 hükmünün hem çocuklar hem de
gençler için getirilmiş süreler olduğunun kabulü gerekir. Nitekim Çocuk ve Genç
İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’te yer alan dinlenme
sürelerine ilişkin düzenlemelerde isabetli olarak “çocuk ve genç işçi” kavramlarına
yer verilmiştir (m.8, 9, 10).