431 / 449
Bireysel Başvuru İncelemesinde Anayasaya Uygunluk Denetimi Sorunu ve İnsan Hakları ...
430
e)
Esasen kurumsal yasadaki
“Yasama işlemleri ile düzenleyi-
ci idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapılamaya-
cağı gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın yargı de-
netimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvurunun konusu
olamaz.”
m.45/3 hükmü, bu konudaki olası tartışmaları belli ölçüde
söndürmektedir (Any.m.148/5). Yasama işlemlerinin doğrudan birey-
sel başvuruya konu kılınamaması ilkesi, yasanın geçerlik ve uygun-
luk koşullarının bu incelemede değerlendirilemeyeceğinin bir başka
formatta ifadesinden başka bir şey değildir. Aksine yorum, Anayasa
Mahkemesi kararlarına karşı bireysel başvuru yolunu kapatan hüküm
fıkrasının da anayasaya uygunluk denetimini ve giderek iptalini zo-
runlu kılar (Any.m.148/3).
f)
Esasen kurumsal kanunun 45/3 hükmüne yönelik iptal davası-
nın redle sonuçlanmış olması, sorunun on yıl boyunca tartışılmasını
önlemektedir.
20
Bu süre içinde yasama işlemlerine (evleviyetle yasaya)
20
Anayasa Mahkemesi, kurumsal kanunun 45/3 hükmüne yönelik iptal istemi-
ni reddetmiş, anayasaya uygunluk yargısını oluşturmuştur (AYMK.1.3.2012 t.,
59/34-E/K). Karar aynen şöyledir:
“Anayasa’nın 2.maddesinde yer alan hukuk devleti, insan haklarına dayanan, bu
hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, eylem ve işlemleri hukuka uygun olan
her alanda adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren ve hak
arama özgürlüğünün önündeki engelleri kaldıran devlettir.
Anayasa’nın 36. maddesinde, herkesin, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak
suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile
adil yargılanma hakkında sahip olduğu belirtilmiş; 148. maddesinde ise Anayasa
Mahkemesinin görev ve yetkilerine yer verilmiştir.
Kanun’un 45. maddesinin dava konusu olan (3) numaralı fıkrasında, bireysel
başvuru konusu yapılamayacak işlemler belirlenmiştir. Fıkradaki düzenlemeye
göre, yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel
başvuru yapılamayacağı gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasa’nın yargı
denetimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvuru konusu yapılamayacaktır.
Yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemlerin doğrudan bireysel başvuru ko-
nusu yapılamaması, tamamen bireysel başvuru hakkının niteliği ile ilgili olduğu
gibi bu işlemlerin uygulanmadıkları sürece bireylerin herhangi bir hakkının ihla-
line yol açabilecek niteliğe sahip bulunmamalarından da kaynaklanmaktadır. Ya-
sama işlemleri soyut veya somut norm denetimi yoluyla Anayasa Mahkemesi’nin
denetimine tabi olduğu gibi uygulanmaları bir hak ihlaline yol açmış ise bu işlem
nedeniyle hakkı ihlal eden kişi Anayasa Mahkemesine başvuru imkanına sahip
bulunmaktadır. Aynı şekilde düzenleyici idari işlemle de doğrudan Danıştay
denetimine tabi olmakla birlikte uygulanmaları bir hak ihlaline neden olmuş ise
hakkı ihlal edilen açısından Anayasa Mahkemesine başvuru imkanı bulunmakta-
dır. Diğer bir ifade ile başvurucuya somut bir olayda henüz uygulanmamış kanun
veya düzenleyici idari işlemin sadece hukuk düzeninde var olması, kural olarak
bireysel bir hakkın ihlaline neden olmayacağı, dolayısıyla da bu işlemlerin doğru-
dan bireysel başvuru konusu yapılamayacağı açıktır.
Anayasa’nın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemlerin bireysel başvuru konusu
yapılamaması Anayasa gereğidir. Kanun koyucunun dava konusu kuralda bu şe-