434 / 449
TBB Dergisi 2016 (116)
Ahmet İYİMAYA
433
Anayasamızın 152 inci maddesinde düzenlenen somut-norm dene-
timi istisnai bir yol olup uygulanabilmesi için, maddede öngörülen ko-
şulların gerçekleşmesi gerekir. Bu koşullar, davaya uygulanacak kural
somutunda aykırılık kanaat veya iddiasının ciddiliğine ilaveten
“usu-
lüne göre kurulmuş Mahkeme”
nin
(I)
“görülmekte olan bir dava”
nın
(II)
varlığı ve
“davaya bakma görevinin o Mahkemeye ait olması” (III)
koşullarıdır. Bu koşullar, saf ve rafine koşullar olup eğilip bükülmeye,
anlam sündürülmesine yatkın olmayan unsurlar olarak görülmektedir.
23
İleri tahlillere girmeden denebilir ki bu hüküm, Türk yargısının
ana iskeletini oluşturan adli (hukuk-ceza) ve idari yargıda görülmek-
te olan ve adına dava denen uyuşmazlıkları (nizaları) kapsamaktadır.
Bu
doğal kapsamı aşan yorum ve pratikler, anayasayı zorlayan ve
duruma göre birer sapma niteliğine bürünmüş uygulamalar olarak
görülebilir.
Şimdi, somut norm denetiminin anayasal koşulları ekseninde bi-
reysel başvuru talebine (incelemesine) bu yolun uygulanabilirliğini,
hukuk hermonotiği içinde sorgulayalım.
24
A- Usulüne Göre Kurulmuş Mahkeme Koşulu Yönünden:
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü, bireysel başvuru komisyonlarını
(I), bölümleri (II) ve Genel Kurulu (III) mahkeme olarak tanımlamış-
kümlerini Anayasaya aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırı-
lık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesinin bu konuda
vereceği karara kadar davayı geri bırakır.
Mahkeme, Anayasaya aykırılık iddiasını ciddi görmezse bu iddia, temyiz merci-
ince esas hükümle birlikte karara bağlanır.
(Değişik fıkra:20.9.1971-1488) Anayasa Mahkemesi, işin kendisine gelişinden baş-
lamak üzere altı ay içinde kararını verir ve açıklar.
Bu süre içinde karar verilmezse, mahkeme, Anayasaya aykırılık iddiasını, kendi
kanısına göre çözümleyerek davayı yürütür. Ancak, Anayasa Mahkemesinin ka-
rarı, esas hakkındaki karar kesinleşinceye kadar gelirse, mahkemeler buna uymak
zorundadır.”
23
Metin Kıratlı, Anayasa Yargısında Somut Norm Denetimi (İtiraz Yolu), Ank.1966,
özellikle s.59-91. Prof. Dr. Ergun Özbudun, Türk Anayasa Hukuku, 14.Bası,
Ank.2013, s.428 ve dev. Prof. Dr. Kemal Başlar , Anayasa Yargısında Mahkeme
Kavramı, Ank.2005. Rona Aybay, Anayasanın 151.ci Maddesine Göre Taraflarca
İleri SürülenAnayasayaAykırılık İddialarınınCiddiliği Sorunu, İÜHFM,C.33,S.3-4
(1968), s.155 vd. Kadir Özkaya, Sınırlama Sorunu ve Davada Uygulanacak Kural
Kavramıyla İlişkisi (Anayasa Yargısı İncelemeleri-editörler: Mehmet Turhan -
Hikmet Tülen), Ank.2006, s.329 ve dev.
24
Türk Anayasa Hukuku literatüründe özgün bir yorum kaynağı olarak, bkz.
Prof. Dr. Mithat Sancar, Temel Hakların Yorumu (yayınlanmamış doktora tezi),
Ank.1995.