TBB Dergisi 117.Sayı

TBB Dergisi 2015 (117)

Elvin Evrim DALKILIÇ

belirtilmektedir.

Ancak ileride de görüleceği üzere, zihinsel veya

ruhsal engellilerin kendileri hakkında karar verebilmeleri özellikle

hastanın kendisine ve/veya başkalarına zarar verme ihtimali söz ko-

nusu olduğunda aranmayabilmektedir. Burada kişinin özerkliği kadar

hasta bilgilerinin korunması ve gizliliği de konunun başka bir boyu-

tudur ve yine hastanın kendisine ve/veya başkalarına zarar verme ih-

timali bulunuyorsa kamu güvenliği ve esenliğinin korunması adına

gizliliğin de kaldırılabileceği ifade edilmektedir.

Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için zihinsel veya ruhsal engel-

lilerin zorla tedavisi meselesinin genel olarak karşılaştırmalı incele-

mesine yer verilmelidir. Avrupa ve Amerika’da zihinsel veya ruhsal

engellilerin zorla tedavisi meselesi, yasal düzenlemelerde farklı ölçüt-

ler kullanılarak mümkün olabilmektedir. İlk olarak, XX. yüzyılın baş-

larında ruh hastalığının bir “zehir”le meydana geldiği ve anditoduyla

düzelebileceği düşüncesi ile ruh hastalığının varlığının aslında kabul

edilmediğini sadece bazı kişilerin çevrelerine uyum sorunlarının bu-

lunduğu tespitini

yapmak gerekmektedir. Ancak psikiyatri alanın-

da yaşanan gelişmeler durumun böyle olmadığını, toplumda zihinsel

veya ruhsal engellilerin de bulunduğu gerçeğini gözler önüne sermiş-

tir. Bundan sonra görülmektedir ki Avrupa ülkeleri ve Amerika’da

Ruh Sağlığı Yasaları çıkarılmaya başlanmış ve bu engelli grubunun

tedavisinde zorlamanın özellikle insan hakları ekseninde kriterleri

bulunması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Yunanistan, İtalya, İspanya ve Türkiye’nin diğer Avrupa ülkelerinin

aksine zorla tedaviye yer veren yasal düzenlemeleri bulunmamaktadır.

Arın Namal, “Psikiyatri Tarihçesi Işığında Ruh Hastalarının Zorla Tedavilerine

Etik Açıdan Genel Bir Bakış”, Türk Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Araştırmaları Yıllı-

ğı, Arın Namal- Hanzade Doğan- Fatih Selami Mahmutoğlu (Eds.), Ekim 2011-

2012-2013, Vol. 4-5-6, s. 61. “Sosyal psikiyatrinin en önde gelen hedeflerinden biri,

psikiyatriye ağırlığını koymuş zorlamaların kaldırılması, bu boşluğu anlaşmaya

dayalı bir yapının almasıydı. İnsan haklarına göre, eğer yasal bir gerekçe yoksa

kimsenin özgürlüğü kendi isteği dışında kısıtlanamaz. Hastanın durumunu anla-

ması ve gerekli tedavilere onam vermesi olanağına sahip olup olmamasına göre

psikiyatri, zorlama uygulamak durumunda kalabilir.”, s. 64.

Jennifer Radden, “Privacy and patient autonomy in mental healthcare”, Auto-

nomy and Mental Disorder, Lubomira Radoilska (edited by), Oxford University

Press, 2012, s. 124. Ayrıca bakınız yine aynı eserde Elizabeth Fistein, “The Mental

Capacity Act and conceptions of the good”, s. 170-191.

Arın Namal, “Psikiyatri Tarihçesi Işığında Ruh Hastalarının Zorla Tedavilerine

Etik Açıdan Genel Bir Bakış, s. 54.