386 / 453
TBB Dergisi 2015 (117)
Yahya Berkol GÜLGEÇ
385
nin 14. maddesinde andlaşmanın uygulanması ve yürülüğü ile ilgili
uyuşmazlıkların UAD nezdinde çözüleceği açıkça düzenlenmiştir. Ni-
tekim, bu sözleşmeden kaynaklanan ve bir tarafında Libya’nın, diğer
tarafında ise Birleşik Krallık ile Amerika Birleşik Devletleri’nin yer al-
dığı
Lockerbie
davası 1971 Montreal Sözleşmesi’nin 14. maddesine da-
yanılarak Divan önüne getirilmiştir.
32
Bir başka örnek ise Nikaragua
ile Amerika Birleşik Devletleri arasında akdedilmiş olan 1956 tarihli
Dostluk, Ticaret ve Denizcilik Andlaşması
33
olarak gösterilebilir. Bu
sözleşmenin 24(2) maddesi de sözleşmeden doğan uyuşmazlıkların
Divan nezdinde çözüleceğine hükmetmiştir. İki devlet arasında bu
sözleşmeden kaynaklanan uyuşmazlık
Nicaragua
Davası’nın
34
konusu
olmuş ve Divanca çözümlenmiştir.
35
Kısacası, Divan’ın yetkisinin ön-
ceden akdedilmiş bir andlaşma ile tanındığı durumlarda taraflardan
birinin UAD’na başvurusu ile Divan’ın uyuşmazlık üzerindeki çekiş-
meli yargı yetkisi doğmuş olmaktadır.
36
3. Tek Taraflı Bildirim
Divan’ın yargı yetkisinin bu yolla tanınmasına doktrinde ihtiyarî
kabul maddesi bildirimi
37
yolu veya ihtiyari kabul maddesi sistemi
38
adının da verildiği görülmektedir.
39
Biz burada Prof. Dr. Hüseyin
Pazarcı’nın terminolojisini izlemeyi tercih ettik.
UAD Statüsü’nün 36(2) maddesi tek taraflı bir bildirim ile Divan’ın
çekişmeli yargı yetkisinin tanınmasını düzenlemektedir. Madde met-
ni aşağıdaki gibidir:
“İşbu Statü’ye taraf olan devletler, herhangi bir anda, aynı yüküm-
lülüğü kabul eden herhangi bir başka devlete karşı, konusu hepsine
ilişkin olarak Divan’ın yargı yetkisini fiilen ve özel anlaşma olmak-
sızın zorunlu olarak tanıdıklarını bildirirler: a) Bir andlaşmanın yo-
32
Bingbin, s. 3.
33
Andlaşmanın İngilizce metni için bkz.
http://www.wipo.int/wipolex/en/other_treaties/text.jsp?file_id=244365. Erişim Tarihi: 19 Ocak 2015.
34
Nikaragua’da ve Nikaragua’ya Karşı Askerî ve Paramiliter Faaliyetler (Nikaragua
v. Amerika Birleşik Devletleri), 17 Haziran 1986, UAD Raporları 1986, s. 14-150.
35
Boas, s. 360.
36
Pazarcı, s. 474.
37
Optional clause declaration.
38
Optional clause system.
39
Acer, s. 13.