389 / 453
Uluslararası Adalet Divanı’nın Yargı Yetkisi ve Yargı Yetkisini Genişletme Çabalarının Eleştirisi
388
Bu husustaki görüşümüzü bildirdikten sonra devletlerin tek taraf-
lı bildirimlerinde koyacakları çekincelerin uygulamada ne gibi sorun-
lara yol açabileceği konusuna gelmekteyiz.
Statü Madde 36(2) uyarınca bir bildirim BM Genel Sekreteri’ne
ulaştığında bu madde uyarınca bildirim yapan bütün devletler birlik-
te ve birbirlerine karşı Divan’ın yetkisini kabul etmiş olmaktadırlar.
Bu durumda bu devletler ile UAD arasında bir sözleşme ilişkisi doğ-
duğu düşünülmektedir.
49
Dolayısıyla Viyana Andlaşmalar Hukuku
Sözleşmesi’nin 19. maddesi uyarınca bu sözleşme ilişkisinde devletler-
ce koyulan çekincelerin andlaşmanın konu ve amacı ile iyi niyet ilke-
sine aykırı olmaması icap etmektedir.
50
Şimdi de çeşitli çekince türlerinin tek taraflı bildirimle Divan’ın
yargı yetkisinin tanınmasında nasıl sorunlara yola açabileceğini Yücel
Acer’in makalesi doğrultusunda inceleyeceğiz.
a) Mütekabiliyet Çekincesi
Karşılıklılık çekincesinden dolayı uygulamada ortaya çıkabile-
cek sorunlardan en önemlisi kendi bildiriminde süre şartına yer ver-
meyen bir devletin, bildirimindeki karşılıklılık şartına dayanarak,
Divan’ın yargı yetkisinin belli süre ile tanındığına veya bildiriminin
her an belli bir süre verilmeksizin geri alınabileceğine yer veren bir
başka devlet karşısında yetki itirazında bulunup bulunamayacağına
ilişkindir.
51
Nicaragua
davasında Divan, karşılıklılık kavramının bildi-
rimin süresi, sona erme veya oluşturulması ile değil, karşılıklı olarak
üstlenen yükümlülüklerin kapsam ve konusu ile ilgili olduğuna hük-
metmiştir.
52
Dolayısıyla, bildirim sürelerinin farklılığının karşılıklılık
kavramı kapsamında öne sürülerek Divan’ın yargı yetkisinin ortadan
kaldırılması söz konusu olmayacaktır. Bu durumun bildirmlerin söz-
leşme niteliği kapsamında iyi niyet ilkesi ile konu ve maksada aykırı
olmama şartları ile uyumlu olduğu düşünülmektedir.
53
49
Acer, s. 15.
50
Nikaragua’da ve Nikaragua’ya Karşı Askerî ve Paramiliter Faaliyetler (Nikaragua
v. Amerika Birleşik Devletleri), 26 Kasım 1984, UAD Raporları 1984, s. 420-421.
51
Acer, s. 16 – 17.
52
Acer, s. 17.
53
Acer, s. 18.