387 / 453
Uluslararası Adalet Divanı’nın Yargı Yetkisi ve Yargı Yetkisini Genişletme Çabalarının Eleştirisi
386
rumlanması; b) Uluslararası hukuka ilişkin her konu; c) Saptandığı
takdirde, uluslararası bir yükümlülüğe aykırılık oluşturabilecek her
olayın gerçekliği;d) Uluslararası bir yükümlülüğe aykırı bir davranı-
şın gerektirdiği zarar giderimin niteliği ya da kapsamı.”
Yukarıdaki maddeden anlaşılacağı üzere, devletler hukukî uyuş-
mazlıklarına ilişkin bir bildirim yaparak aynı bildirimi yapan devlet-
lere karşı Divan’ın çekişmeli yargı yetkisini kabul etmektedir
40
.
Statü’nün 36(3) maddesi ise 2. paragraf kapsamında yapılacak olan
bildirimlerin şarta bağlı olmaksızın yahut da mütekabiliyet şartına
bağlı olarak,
rationae personae
olarak sınırlandırılmış şekilde veya belli
bir zaman için yapılabileceğini belirtmektedir.
41
Dolayısıyla, Divan’ın
bir uyuşmazlıkla ilgili yargı yetkisinin 36. madde kapsamında doğup
doğmadığı bakımından inceleme yapılırken, tarafların tek taraflı bildi-
rimlerine ilişkin – varsa – öne sürdükleri şartlar da değerlendirilmeli
ve bildirimlerin birbirleriyle uyuştuğu teyit edilmelidir.
42
Ayrıca, Statü’nün 36(4) maddesi uyarınca bu tür bir bildirimin
daha sonra bu bildirimi Statü’nün taraflarına ve Divan Yazı İşleri
Müdürlüğü’ne gönderecek olan BM Genel Sekreteri’ne yapılması ge-
rektiği
43
ve bu usulle yapılmayan bildirimlerin geçersiz sayılacağı be-
lirtilmelidir.
Tek taraflı bildirim yoluyla Divan’ın yargı yetkisinin tanınması-
nın devletler açısından pek de tercih edilen bir yöntem olmadığı ve
bu sebeple de bu yola başvuran devletlerin Statü’nün 36(3) maddesi
kapsamındaki çekince koyma hakkından geniş anlamda faydalandı-
ğı düşünülmektedir.
44
Bu sebeple de koyulabilecek çekincelerin neler
olduğunu ve uygulamada ne tür sorunlarla karşılaşılabileceğini ince-
lemek icap edecektir.
Yukarıda belirtildiği üzere 36. maddenin 3. paragrafında tek taraflı
bildirim sırasında konulabilecek çekincelerin mütekabiliyet koşuluna
bağlanabileceği veya belirli süre ile sınırlanabileceği düzenlenmiştir.
Peki ama bildirim sahibi devlet bu çekince sebepleri dışında sebeplere
40
Pazarcı, s. 474.
41
Boas, s. 360.
42
Boas, s. 361.
43
Pazarcı, s. 474.
44
Acer, s. 14.