391 / 453
Uluslararası Adalet Divanı’nın Yargı Yetkisi ve Yargı Yetkisini Genişletme Çabalarının Eleştirisi
390
mektedir
62
. En sık ortaya çıkış biçimlerinden bir tanesi Divan’ın yargı
yetkisini kabul eden devletin bildirimini müteakip 12 ay veya daha
kısa bir süre içerisinde bildirimde bulunan devletlerle ilgili uyuşmaz-
lıkların kapsam dışında bırakılmasıdır.
63
Böylelikle, bazı devletlerin
keyfi olarak Divan’ın yargı yetkisini tanıyarak halihazırda 36(2) kap-
samında bildirimde bulunmuş bir devleti mahkeme önüne çıkarma
çabaları engellenmektir.
64
Bir başka deyişle, Divan’ın yargı yetkisini
tek taraflı bir bildirim ile kabul eden devlet, hazırlanma fırsatı bula-
madan başka bir devlet tarafından mahkeme önüne çekilme riskini
bertaraf etmektedir.
65
Bir başka örnek olarak, İngiltere’nin İngiliz Mil-
letler Topluluğu (“
Commonwealth
”) üyesi ülkelerle olan uyuşmazlıkla-
rını UAD’nin yargı yetkisi kapsamının dışında bırakmasıdır
66
. Dokt-
rinde kişi bakımından konulan çekinceler ile ilgili ciddi bir tartışma
yaşanmamaktadır.
d) Rationae Materiae (Konu Bakımından) Çekinceler
Devletler bildirimde bulunurken belli konulara ilişkin sınırlama-
ların Divan’ın yargı yetkisi kapsamına girmeyeceğini düzenleyebi-
lirler. Bu konuda herhangi bir sorun çıkmamaktadır.
67
Yunanistan ve
Türkiye arasındaki kıta sahanlığına ilişkin olan
Ege Kıta Sahanlığı
68
da-
vasında Divan, Yunanistan’ın 1925 tarihli Genel Senetle UAD’nın yar-
gı yetkisini tanıdığını belirttikten sonra ülkesel haklara ilişkin uyuş-
mazlıkları saklı tuttuğunu tespit ederek yetkisizlik kararı vermiştir.
69
Bu konudaki sorun Divan’ın yargı yetkisine ilişkin olarak birbiri ile
çelişki halinde birden fazla irade açıklandığında ortaya çıkmaktadır.
70
Varsayalım ki A Devleti, deniz hukukuna ilişkin bir anlaşma ile bu
anlaşmanın yorumlanması ve uygulanması ile ilgili hususlardan do-
ğan uyuşmazlıkların UAD nezdinde çözüleceğini kabul etmiş olsun.
Daha sonra tek taraflı bir bildirim yaparak Divan’ın yargı yetkisini de-
niz hukukundan doğan uyuşmazlıklar hariç olmak üzere kabul etti-
62
Ende, s. 1158.
63
Acer, s. 20.
64
Ibid.
65
Acer, s. 20.
66
Ende, s. 1158.
67
Acer, s. 21.
68
Ege Denizi Kıta Sahanlığı (Yunanistan v. Türkiye), UAD Raporları 1978, s. 3-45.
69
Acer, s. 21.
70
Ibid.