392 / 453
TBB Dergisi 2015 (117)
Yahya Berkol GÜLGEÇ
391
ğinde Divan’ın yargı yetkisine nasıl karar vermek gerekecektir? Bizim
de katıldığımız görüşe göre, sorunun iyi niyet kuralları çerçevesinde
çözülmesi mümkündür.
71
Aslen, bahsi geçen devletin iki irade beyanı
da geçerlidir, ancak ikincisinin iyi niyet kuralları gereği olarak deniz
hukuku sözleşmesine taraf devletlere uygulanmaması gerekcektir.
72
Bu sözleşmenin tarafı olmayan ülkelere karşı ise tek taraflı bildirimin
geçerli olacağını kabul etmek makuldür.
Bununla birlikte, devletlerin iç hukuku kapsamında kalan konu-
ları da Divan’ın yargı yetkisi dışında kalacağına dair çekinceler öne
sürdükleri görülmektedir.
73
Bu tür çekincelerin bir özelliği de bir ko-
nunun o devletin iç hukukuna dahil olup olmadığına devlet tarafın-
dan karar verileceğinin belirtilmesidir. Doktrinde bu tür çekincelere
“Connally Çekincesi” adı verilmekte olup,
74
bunların ne derece geçer-
li olduğu tartışmalıdır.
75
Bununla birlikte, Divan’ın dolaylı yoldan da
olsa bu tür çekincelere geçerlilik sağladığı görülmektedir.
76
Bu tür çe-
kincelerin tartışmalı olmasının ana sebebi UAD Statüsü’nün 36. mad-
desinin 6. fıkrasında bir uyuşmazlığa ilişkin olarak yetkili olup olma-
dığına Divan’ın kendisinin karar vereceğinin düzenlenmiş olmasıdır.
Buna dayanarak, bu tür çekincelerin geçerliliğinin Divan tarafından
değerlendirilmesi gerektiği iddia edilmiştir.
77
Kanımızca, bu düşünce
yerindedir. Nitekim, normatif geçerlilik ilişkisi açısından değerlendir-
me yapıldığında da tek taraflı bildirimlerde çekincelere yer verilebil-
mesi, UAD Statüsü’nden kaynaklanmakta, bu tür çekinceler geçerlili-
ğini Statü’den almaktadır. Dolayısıyla, Statü, tek taraflı bildirimlerin
geçerlilik şartını düzenleyen bir üst norm niteliğindedir. Alt norm ko-
numundaki tek taraflı bildirimlerin üst norm konumundaki Statü’nün
Divan’a münhasır olarak kendi yetkisi hakkında karar verme gücü ta-
nıyan maddesine aykırı olması mümkün değildir.
71
Acer, s. 22.
72
Ibid.
73
Ende, a.g.e., s. 1158.
74
Susan W. Tiefenbrun, “The Role of the World Court in Settling International
Disputes: A Recent Assessment”, Loyola of Los Angeles International &
Comparative Law Journal, Cilt: 20, Kasım 1997, s. 11.
75
Ende, s. 1159.
76
Ibid.
77
Interhandel Davası (İsviçre v. Amerika Birleşik Devletleri), 21 Mart 1959, UAD
Raporları 1959, Yargıç Lauterpacht’ın Muhalefet Şerhi, s. 111-119.