393 / 453
Uluslararası Adalet Divanı’nın Yargı Yetkisi ve Yargı Yetkisini Genişletme Çabalarının Eleştirisi
392
e) Bildirimlerin Geri Alınması Sorunu
Devletlerin tek taraflı bildirimlerinde bildirimin geçerlilik süresi
veya geri alınması söz konusu olduğunda, bu yönde bir irade açıkla-
masının tespitinden itibaren ne kadar sürenin geçmesi ile etkili olaca-
ğına dair bir ifade bulunmadığı durumlarda bu bildirimlerin derhal
ve gecikmeksizin geri alınabileceğini mi kabul etmek gerekmektedir?
UAD içtihadına göre böyle tek taraflı bildirimlerin hemen etkili olacak
şekilde geri alınması iyi niyet ilkesine aykırı olacağı için mutlaka ma-
kul bir ön bildirim süresinin öngörülmesi gerekmektedir.
78
Öncelik-
le doktrinde savunulan ve uluslararası sözleşmeler açısından geçerli
olan ilkelerin kıyas yoluyla uygulanması ile ulaşılan
79
bu görüş, Divan
tarafından benimsenmiştir
80
. Aynı zamanda, aksi bir varsayımın her
devlete, sakıncalı bulunan hallerde bildirimi derhal geri çekme ola-
nağı vereceği ve çekişmeli yargı sisteminin uygulanmasını neredeyse
imkansız kılacağı için Statü’nün 36. maddesinin amacına aykırı olaca-
ğı da düşünülmektedir.
81
4. Forum Prorogatum
Bir devletin Divan’a bir uyuşmazlıkla ilgili başvuruda bulunduğu
durumların bazılarında karşı tarafın Divan’ın yargı yetkisini dolaylı
yoldan kabul ettiği sonucuna varılabilmektedir.
82
Bu durumda bir ta-
raf diğer tarafı mahkeme önüne çekmeye çalışmaktadır.
83
İşte Divan’ın
yargı yetkisinin bu şekilde dolaylı olarak tanınmasına
forum proroga-
tum
veya “ertelenmiş yargı yetkisi”
84
adı verilmektedir.
85
Bu yöntem
UAD Statüsünde veya İçtüzüğünde yer almamaktadır ve Uluslararası
Sürekli Adalet Divanı (“USAD”) ve Divan’ın içtihadı neticesinde geliş-
tirilmiştir.
86
Buna karşın Divan İçtüzüğü’nün 38. maddesinin 5. fıkra-
78
Acer, s. 25.
79
Ilene R. Cohn, “Nicaragua v. United States: Pre-Seisin Reciprocity and the Race to
The Hague”,
Ohio State Law Journal,
Cilt: 46, Yaz – 1985, s. 721.
80
Matthew Lister, “The Legitimating Role of Consent in International Law”, Chicago
Journal of International Law, Cilt: 11, Kış-2011, s. 689-690.
81
Claud Humphrey Meredith Waldock, “Decline of the Optional Clause”, British
Yearbook of International Law, Cilt: 32, 1955-1956, s. 243’ten aktaran Acer, s. 25.
82
Boas, s. 359.
83
Pazarcı, s. 474.
84
Boas, s. 359. bkz. “prorogated jurisdiction”.
85
Pazarcı, s. 474.
86
Pazarcı, s. 475.