TBB Dergisi 117.Sayı

Uluslararası Adalet Divanı’nın Yargı Yetkisi ve Yargı Yetkisini Genişletme Çabalarının Eleştirisi

394

Korfu Kanalı

Davası

forum prorogatum

un Divan içtihadındaki ilk

örneğidir. Bu davada, Güvenlik Konseyi iki devlet arasındaki Korfu

Kanalına ilişkin uyuşmazlığın Uluslararası Adalet Divanı’na taşın-

ması yönündeki danışma görüşü üzerine Birleşik Krallık Divan’a baş-

vurmuştur

. Her ne kadar Arnavutluk, Birleşik Krallık’ın tek taraflı

başvurusu ile Divan’ın yetkilendirilemeyeceğini iddia etmişse de, Gü-

venlik Konseyi’nin kararına uyma niyetinde olduğunu vurgulayarak

Divan’ı yetkilendirmeyi kabul ettiğini belirtmiş; Divan da bu yetkilen-

dirmeyi “açık rıza” olarak yorumlayarak rızanın hangi şekilde verile-

ceğine dair şekli bir şartın bulunmadığını belirttikten sonra söz konu-

su uyuşmazlık bakımından yetkili olduğuna hükmetmiştir

Forum Proragatum

yönteminin belli başlı avantajları olduğu öne

sürülmüştür. Buna göre, bu avantajlardan en önemlisi Divan’ın ger-

çekten yargı yetkisinin bulunup bulunmadığı konusunu incelemeden

önce aleyhine başvuru yapılan devletin davaya rıza gösterip göster-

meyeceğinin beklenmesi ve bu süre zarfında da ihtiyatî tedbire hük-

medilebilmesidir.

İhtiyati tedbir kararının mahiyeti ve Divan’ın bu

husustaki yetkisine aşağıda kısaca değinilecektir.

Yukarıda Divan’ın çekişmeli yargı yetkisinden bahsederken özün-

de rıza unsurunun yattığını belirtmiştik. Doalyısıyla, uluslararası hu-

kukta aslolan Divan’ın yetkisizliği, istisna olan ise yetkili olmasıdır.

Bu sebeple, öncelikle belirtilmelidir ki Divan’ın yargı yetkisi ile ilgili

hükümlerin dar yorumlanması gerekmektedir.

UAD Statüsü’nün 36(6) maddesi

“Divan’ın yetkili olup olmadığı ko-

nusunda bir uyuşmazlık çıkması durumunda, Divan karar verir.”

demek-

tedir. Dolayısıyla, Divan’ın yetkisizliğinin ancak taraflar arasında bir

uyuşmazlık olduğu durumlarla sınırlı olduğu düşünülebilir. Burada

dar veya geniş yoruma imkan tanıyan bir belirsizlik olduğunu söy-

lemek zordur. Bu sebeple de Statü’nün 36(6) maddesinin taraflar ara-

Korfu Kanalı Davası (Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı v.

Arnavutluk), 25 Mart 1948, UAD Raporları 1948, s. 4-169.

Rauf Versan, “Milletlerarası Adalet Divanının Forum Prorogatum İlkesine Göre

Yetki Kazanması”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni,

Cilt: 24, Sayı: 1-2, 2004, s. 769.

Korfu Kanalı Davası (Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı v.

Arnavutluk), 25 Mart 1948, UAD Raporları 1948, s. 16-29.

Boas, s. 359.