396 / 453
TBB Dergisi 2015 (117)
Yahya Berkol GÜLGEÇ
395
sında yetkiye ilişkin bir uyuşmazlık olmadığı durumlarda Divan’ın
yetkili olacağı yönünde yorumlanması kanımızca mümkündür. Statü
yetki hususunun Divanca re’sen incelenmesi gerektiğini belirtmemiş-
tir. Dolayısyıla da
forum prorogatum
a açık kapı bıraktığı düşünülebilir.
Ancak, UAD İçtüzüğünün 38(5) maddesi de incelendiğinde, Statü’nün
36(6) maddesinin
forum prorogatum
a zemin hazırlamaktan ziyade, yet-
ki veya yetkisizlik konusunda nihaî kararı verecek olanın Divan ol-
duğunu düzenlemektedir. Dolayısıyla, bu hükmün
forum prorogatum
uygulamasına ne derece izin verdiği kanımızca tartışmalıdır.
Yukarıda UAD İçtüzüğü’nün 38(5) maddesi kapsamında Hüseyin
Pazarcı ile Gideon Boas arasında bir görüş ayrılığı bulunduğunu be-
lirtmiştik. Hüseyin Pazarcı bu maddenin
forum prorogatum
a izin veren
bir uygulanam olduğunu söylerken, Gideon Boas aksini iddia etmekte
ve aleyhine dava açılan devletin açık rızasının aranmasının
forum pro-
rogatum
uygulamasını sınırlandıracağını belirtmekteydi. Yine, istisna-
ların dar yorumlanması ilkesinden yola çıkarak, bu maddenin yalnız
ve yalnız aleyhine dava açılan devletin Divan’ın yargı yetkisine açık-
ça rıza gösterdiği durumlarda UAD’nın yetkili olacağını kabul etmek
gerekmektedir. Bu yorum doğrultusunda hareket ederek uygulamada
forum prorogatum
un kabul edildiği üç durumu ayrı ayrı incelemek ge-
rekmektedir.
İlk durumda aleyhine dava açılan devlet cevap dilekçesinde
Divan’ın yargı yetkisini kabul ettiğini belirtmekteydi. Bu durumda
devletin açık rızasının ortaya konduğu kabul edilebilir ve UAD’nın
yargı yetkisinin doğduğu söylenebilir.
Korfu Kanalı
Davası
97
forum
prorogatum
un Divan içtihadındaki ilk örneğidir ve devlet tarafından
açık rıza verilmesi haline örnek gösterilebilir. Bu davada, Güvenlik
Konseyi iki devlet arasındaki Korfu Kanalına ilişkin uyuşmazlığın
Uluslararası Adalet Divanı’na taşınması yönündeki danışma görüşü
üzerine Birleşik Krallık Divan’a başvurmuştur
98
. Her ne kadar Arna-
vutluk, Birleşik Krallık’ın tek taraflı başvurusu ile Divan’ın yetkilen-
dirilemeyeceğini iddia etmişse de, Güvenlik Konseyi’nin kararına
uyma niyetinde olduğunu vurgulayarak Divan’ı yetkilendirmeyi ka-
97
Korfu Kanalı Davası (Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı v.
Arnavutluk), 25 Mart 1948, UAD Raporları 1948, s. 4-169.
98
Versan, s. 769.