397 / 453
Uluslararası Adalet Divanı’nın Yargı Yetkisi ve Yargı Yetkisini Genişletme Çabalarının Eleştirisi
396
bul ettiğini belirtmiş; Divan da bu yetkilendirmeyi “açık rıza” olarak
yorumlayarak rızanın hangi şekilde verileceğine dair şekli bir şartın
bulunmadığını belirterek söz konusu uyuşmazlık bakımından yetkili
olduğuna hükmetmiştir
99
. Açık rıza yoluyla Divan’ın yetkilendirilme-
sini örneklendiren bir başka dava da Cibuti ve Fransa arasındaki
Cezaî
Hususlarda Ortak Yardımlaşma Hakkında Belirli Sorular
100
Davasıdır
101
. Bu
davada da,
Korfu Kanalı
Davasına benzer şekilde, Cibuti’nin başvurusu
üzerine, Divan’ın yargı yetkisi, Fransa tarafından açıkça kabul edilme-
si ile tesis edilmiştir.
Buna karşın, aleyhinde dava açılan devletin davanın esasa ilişkin
sorunları Divan nezdinde cevaplaması ve esasa ilişkin karar alınma-
sına karşı çıkmamasının ne derecede açık rıza teşkil ettiği şüphelidir.
Aleyhine dava açılan devlet yetki konusunda rıza gösterdiğinin esasa
ilişkin yaptığı savunma ile yahut da esasa ilişkin birtakım sorulara
açıklık getirmesi ile kabul edilmesi, kanımızca İçtüzüğün 38(5) mad-
desinin dar yorumlanması gerektiği gerçeği ile çelişmektedir.
Üçüncü durumda ise aleyhinde dava açılan devlet yetki itirazın-
da bulunmamaktadır. Bu durumun devletin rızasının varlığı yönünde
yorumlanması ise kanımızca açıkça İçtüzüğün 38(5) maddesine aykı-
rılık teşkil etmektedir. Maddede aranan koşul, dava sürecinin devam
edebilmesi için devletin rıza göstermesidir. Dolayısıyla dava yetkisi-
nin doğması için aleyhine dava açılan devletin rızası olumlu şart teşkil
etmektedir. Ancak bu şartın varlığı halinde dava süreci devam edebi-
lecektir. Buna karşın, devletin Divan’ın yetkisiz olduğuna dair itiraz-
da bulunmamasının rıza olarak yorumlanması açıkça İçtüzük madde
38(5)’in dar yorumlanması ilkesine aykırıdır. Bu yorum ilkesinin kabul
edilmediği durumlarda bile bu üçüncü yol ile İçtüzüğün 38(5) mad-
desinin amacının örtüşmediği görülecektir. Madde metni uluslararası
hukukta devletlerin uluslararası bir mahkemenin yargı yetkisine tâbi
olmasının istisna olduğu ve devletin rızasını gerektireceği yönün-
deki genel düşünce doğrultusunda hazırlanmıştır. Dolayısıyla yetki
itirazında bulunulmamasının yargı yetkisinin kabulü sonucunu do-
99
Korfu Kanalı Davası (Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı v.
Arnavutluk), 25 Mart 1948, UAD Raporları 1948, s. 16-29.
100
İng. “Questions of Mutual Assistance in Criminal Matters”.
101
Cezaî Hususlarda Ortak Yardımlaşma Hakkında Belirli Sorular (Cibuti v. Fransa),
UAD Raporları 2008, s. 177-247.